Voltaire in domineesland

‘De Hollandse boekverkopers verdienen een miljoen per jaar aan het denkwerk van de Fransen.’ Stekeligheden van Voltaire over de Hollanders.

Nederlanders zijn een volk van zeevaarders, koopmannen en dominees en niet van filosofen. Van oudsher importeerden wij filosofie en verwerkten die tot verhandelbare boeken; de dominees spraken er schande van of verwerkten de filosofie tot hapklare moralistische lesjes. We waren bijna zelf in bovenstaande clichés gaan geloven, als (veelal buitenlandse!) historici als Jonathan Israel ze niet onderuit hadden gehaald.
Maar, dan gaat het toch voornamelijk over de zeventiende, de Gouden Eeuw – hoe zit het met de achttiende en negentiende? In 1733 verzuchtte de beroemdste (en meest beruchte) filosoof van de Verlichting, Voltaire: ‘De Hollandse boekverkopers verdienen een miljoen per jaar aan het denkwerk van de Fransen.’ En het waren de Hollandse dominees die Voltaire om het hardst verketterden.