Mobiliteit in de geschiedenis van filosofie.
Van mond tot mond
De taal. Via woorden kunnen we gedachten uit ons hoofd in een ander hoofd krijgen. Maar de taal kan niet alles vervoeren. We kunnen niet over alles zinvol spreken, meende Ludwig Wittgenstein (1889-1951). ‘De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld.’ Wat moeten we dan als we er geen woorden voor hebben? Simpel: ‘Waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen.’ Maar het betekent niet dat datgene waar geen woorden voor zijn geen bestaansrecht heeft. Kijk maar naar het goede, het heilige en het schone. Dat ze bestaan blijkt vanzelf. Maar wie ze onder woorden probeert te brengen, begint algauw te kletsen.
Verder lezen
Tractatus Logico Philosophicus, Ludwig Wittgenstein
Over kleur, Ludwig Wittgenstein
In de greep van de taal, Antoine Mooij
Over dialoog, David Bohm
Opgesloten met jezelf
De menselijke conditie. Corona – een ramp? ‘Onze grootouders moesten naar de oorlog, wij moeten op de bank zitten. We kunnen dit,’ schreef popster Hilary Duff op haar Instagramaccount naar aanleiding van de coronamaatregelen. Maar is het wel zo makkelijk om lange tijd thuis te blijven? Volgens Blaise Pascal (1623-1662) niet. Zonder afleiding zien we wat we echt zijn: sterfelijk en zwak. Die confrontatie maakt ons diepongelukkig. Daarom grijpen we elke gelegenheid aan om de rust en verveling te vermijden. Met alle gevolgen van dien, volgens Pascal. ‘Alle ellende van de mensen heeft maar één oorzaak, namelijk dat zij niet in staat zijn rustig in een kamer te blijven.’ Binnenblijven is dan misschien geen oorlog voeren, Hilary Duff onderschat de beproeving van het alleen op onszelf aangewezen zijn.
Verder lezen
Gedachten, Blaise Pascal
Filosofie van de verveling, Lars Svendsen
Uit verveling, Awee Prins
Madame Bovary, Gustave Flaubert
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Onbewogen beweger
Zeno’s paradox. Volgens de presocratische filosoof Parmenides staat alles stil. Het is een lastige bewering; toch levert Zeno van Elea (490-430) met zijn beroemde paradox van de pijl een overtuigend bewijs. Ook al zien we een afgeschoten pijl op zijn doel af gaan, wanneer we inzoomen op elk afzonderlijk moment in de vlucht van de pijl lijkt die onbewogen in de lucht te hangen. ‘Als we al deze ogenblikken bij elkaar optellen, dan blijkt dat de pijl steeds in rust is geweest,’ concludeert Zeno. De pijl heeft in een stilstaande beweging zijn weg afgelegd.
Verder lezen
Alledaagse paradoxen, Max van den Broek
Parmenides, Plato
Aldus sprak Heraclitus. De fragmenten, Heraclitus
Tekst loopt door onder de afbeelding
Beeld: Studio Illurama
Bewogen kennis
Denken met lijfsbehoud. ‘Het lichaam is het algemene medium voor het hebben van een wereld.’ Volgens de Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty (1908-1961) is het onmogelijk om zonder lichaam te denken. Dat lijkt logisch – probeer maar eens te denken zonder hoofd. Toch heeft René Descartes (1596-1650) met zijn beroemde ‘Ik denk, dus ik ben’ lichaam en geest lang uit elkaar weten te houden. Met grote gevolgen voor onze kennis. Want het denken zonder lichaam ziet over het hoofd dat we de wereld nooit objectief waarnemen, maar alleen via onze subjectieve zintuigen.
Verder lezen
Fenomenologie van de waarneming, Maurice Merleau-Ponty
Meditaties over de eerste filosofie, René Descartes
De herontdekking van het lichaam, Bregje Hofstede
Wij zijn ons lichaam, Aldo Houterman
Bewegingsvrijheid
Grenzen van de democratie. Wie zich over de wereld wil bewegen is afhankelijk van de politiek van afzonderlijke naties. Het grensbeleid van een land bepaalt immers hoever je komt op je reis rond de wereld. Maar als zo’n land een democratie is, zou volgens de Iraans-Canadese filosoof Arash Abizadeh iedereen die de grens wil passeren zeggenschap moeten hebben over het grensbeleid. Een democratie bekommert zich namelijk om het ‘volk’, wat niet hetzelfde is als de inwoners van een land. ‘De democratische rechtvaardiging voor het grensbeleid is uiteindelijk verschuldigd aan zowel leden als niet-leden.’ In de redenering van Abizadeh zou een vluchteling in zijn bewegingsvrijheid dus niet alleen afhankelijk zijn van het mededogen van de afzonderlijke landen.
Verder lezen
Democratic Theory and Border Coercion, Arash Abizadeh
We zijn allemaal migranten, Marli Huijer en Martin van Hees
De strijd om de democratie, Afshin Ellian e.a.
De open samenleving en haar vijanden, Karl Popper
