Is de veroordeling van Olaf H. voor dubbele moord wel terecht? Kunstenaar Marc van Dijk wijdt zijn afstudeerproject aan de Rietveld Academie aan de zaak. Inspiratie voor het kunstwerk is het boek Verkeerde plaats, verkeerde tijd van wetenschapsfilosoof Ton Derksen, een kritische bespreking van de argumentatie die tot de veroordeling geleid heeft.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Wat houdt de zaak Olaf H. precies in?
‘Olaf Hamers zit sinds ruim tien jaar een levenslange gevangenisstraf uit omdat hij in de zomer van 2003 een handelaar in tweedehands auto’s en diens vrouw zou hebben vermoord. Ook hun kleindochter zou hij hebben neergeschoten, zij overleefde het schot.
Ten tijde van het misdrijf was Olaf weliswaar op de moordlocatie aanwezig, maar volgens hem heeft iemand anders het gedaan. In zijn versie had hij net een auto gekocht bij de handelaar en vroeg hij of hij even naar de wc mocht. Hij werd naar het naastgelegen woonhuis gestuurd. Op het binnenplaatsje botste hij bijna tegen iemand aan, die hem voor liet gaan. Eenmaal in het woonhuis hoorde hij schoten. Hij dook weg, verborg zich in de keuken en hoorde de schutter zijn kant op komen. Toen in de woonkamer de vrouw van de autohandelaar werd neergeschoten, zette Olaf het op een lopen en reed weg in de auto die hij net gekocht had.
Een paar dagen later meldt Olaf zich bij de politie. Die geloofde niets van zijn verhaal en was direct overtuigd van zijn schuld.’
Hoe vertaalt u dit in het kunstwerk?
‘Ik heb met vijf auteurs twee videoreconstructies gemaakt: een versie waarin Olaf schuldig is en een waarin hij onschuldig is, in een decor dat qua looproutes en zichtlijnen overeenkomt met de plaats delict. Deze reconstructies vormen het hart van de installatie. Daarnaast zijn er video’s te zien over de zaak en over het proces van reconstructie, waarin betrokkenen hun mening geven, waaronder Ton Derksen en John Peters (advocaat van Olaf). De installatie biedt de kijker de mogelijkheid om zelf te ervaren hoe ingewikkeld het is om de zaak te beoordelen.’
Welke rol speelt Ton Derksen in dit werk?
‘Ton Derksen was aanwezig bij de opnames van de reconstructies en heeft gecontroleerd of de details klopten. Gedurende de dag veranderde zijn rol van afstandelijke wetenschapsfilosoof naar betrokkene. Het geluid bij het afvuren van het neppistool wordt bijvoorbeeld door Ton Derksen gemaakt. Daarnaast heeft hij samen met zijn echtgenote een bijrol gespeeld als getuige.’
Gelooft u dat Olaf H. onschuldig is?
‘Dat hou ik buiten de installatie. Ton Derksen heeft aangetoond dat bewijs in deze zaak goedbeschouwd geheel ontbreekt, en dat het andere scenario nauwelijks onderzocht is, terwijl het minstens zo waarschijnlijk is. Dat zette mij aan het denken. Ik ben geïnteresseerd in de relatie tussen waarheidsvinding en de geloofwaardigheid van verhalen. Wat deze zaak bijzonder maakt is dat het schuld-scenario op het eerste gezicht waarschijnlijker klinkt dan het onschuld-scenario. Zijn wij daar als journalisten, als nieuws-consumenten, en zelfs als politie- of justitiemedewerkers tegen opgewassen? Het is geen vrijblijvende vraag: er zit op basis van dit verhaal iemand in een cel zonder uitzicht op vrijlating.’
Olaf H., twee reconstructies | 2 t/m 6 juli 2014 | Gratis | Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam | www.marcvandijk.nu
Zie hieronder een kleine fotoreportage van hoe het kunstwerk tot stand kwam. (Foto’s: Marc van Dijk)
~ Ton Derksen spreekt backstage met de acteur die Olaf speelt
~ Reconstructie: Olaf schuilt in de keuken
~Reconstructie: de vermoorde autohandelaar en zijn kleindochter
~ De set waar de reconstructies werden opgenomen
