Van stelen een kunstvorm maken

Een van de meest opmerkelijke voorbeelden van die kunstinterventies is afkomstig van de Spaanse kunstenaarsgroep YoMango, die naar de Mango-winkelketen is vernoemd en in het Spaans ‘ik steel’ betekent. Als protest tegen onrechtvaardige productiewijzen en inkomensverschillen, maakten ze van stelen een kunstvorm. Zo organiseerden ze in een aantal Carrefour-supermarkten een YoMango-Tango, waarbij feestelijk geklede activisten spontaan de tango begonnen te dansen en tijdens elke dip een champagnefles van de rekken pakten en meenamen uit de winkel. De performance werd uitgevoerd op 20 december 2002, precies een jaar nadat er tijdens protesten tegen de economische crisis in Argentinië vijftig doden waren gevallen. De volgende dag bracht YoMango de gestolen flessen champagne naar de lobby van de bank die verantwoordelijk was voor de Argentijnse crisis, en hield daar een feestelijke champagnebrunch. ‘De standaardrituelen voor protest zijn saai en makkelijk te beheersen’, staat er in de pocketgids. ‘Maar protesteren is simpelweg de moed hebben om jezelf te laten doen wat je geneigd bent te doen.’

Toch vinden veel mensen ‘simpelweg doen wat je geneigd bent te doen’ geen makkelijke opdracht. Volgens de Amerikaanse filosoof Susan Neiman komt dit door de manier waarop we ons als volwassenen denken te moeten gedragen. In haar boek Waarom zou je volwassen worden? vertelt ze hoe het neoliberalisme ons ervan heeft overtuigd dat het leven na de jeugd alleen maar bergafwaarts kan gaan. We hebben daardoor weinig verwachtingen van het volwassen leven en nemen genoegen met een goedbetaalde maar betekenisloze baan, en met speeltjes zoals auto’s en smartphones, die ons afleiden van wat we echt belangrijk vinden. Op deze manier is volwassenheid iets waar niemand die bij zijn volle verstand is nog naar verlangt, zegt Neiman.

Er komt een moment in ons leven dat we de aanwezigheid moeten erkennen van een kloof tussen de wereld zoals die is en zoals die zou moeten zijn, geeft Neiman toe, en het is makkelijk om vanaf dat punt tegen het idealisme te zijn. Toch kunnen we er ook voor kiezen om naar idealen zoals rechtvaardigheid te blijven streven, zelfs als we ons realiseren dat het onmogelijk is om die in absolute zin te bereiken. Hierbij benadrukt ze dat ons idee van het onmogelijke immers slechts een idee is. We wéten niet wat er binnen onze natuur mogelijk is, zoals Rousseau ook schreef.

Als we onze onmogelijk ogende idealen behouden, kan volwassenheid ook een ideaal op zich worden: een avontuurlijke tijd waarin we de grenzen van wat mogelijk is steeds verder proberen op te rekken, precies zoals de dansers van YoMango deden. ‘Het kapitalisme heeft veel van de verbeelding en de schoonheid opgeëist. Maar we hebben de mogelijkheid om deze terug te veroveren – voor ons eigen leven, niet omdat het winstgevend is’, staat er in de pocketgids. Volgens Neiman moeten volwassenen er alles aan doen om dit te proberen.