Ons panel, bestaande uit Simone van Saarloos, Eric Schliesser en Ingrid Robeyns reageert iedere maand op een actuele stelling.
Simone van Saarloos
Schrijver, columnist
In The Human Condition maakt Hannah Arendt een onderscheid tussen arbeid, werk en handelen. Met arbeid zorg je voor de dagelijkse noodzakelijkheden om als biologisch wezen te overleven. Werk betreft het maken van duurzamere dingen – daarmee geef je het leven vorm –, terwijl handelen losstaat van de bevrediging van behoeften. Wanneer werk te veel in de categorie ‘arbeid’ valt en het dus alleen dient om biologische behoeften te bevredigen, raakt het zijn waarde kwijt.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Of het nu de creatie van een kunstwerk is of het krijgen van kinderen: ieder mens heeft iets nodig wat het dagelijkse overstijgt.
Werk an sich is niet nodig voor een zinvol bestaan. Wat wel nodig is voor een zinvol bestaan, is de illusie van eigenheid, iets wat jouw identiteit kenmerkt, het liefst voor een wat langere periode. Zonder een persoonlijk narratief ben je alleen een biologisch wezen. De mens is erop gericht dat besef te vermijden.
Eric Schliesser
Onderzoeksprofessor Gent
Op het schoolplein hoorde ik een ouder uitleggen dat ze gestopt was met werken. Ja, dacht ik, kinderen zijn leuker dan een kantoorbaan. Maar uit haar relaas bleek dat ze op haar werk na haar moederschap op een zijspoor was gekomen. Aan de vrouwenemancipatie is, zoals de statistieken tonen, in Nederland nog veel te verbeteren.
Werken is een instrument om geld te verdienen. Maar zelfs met een ondermaatse vrouwelijke arbeidsparticipatie werken Nederlanders meer dan strikt nodig is om te overleven. Blijkbaar is veel werk plezierig of statusverhogend. Of misschien is er in dit alles een culturele erfenis van het protestantisme, waarin het deugdzame en daarmee zinvolle karakter van arbeid (door mannen) centraal staat.
Dat werken een straf is staat helder in het bijbelse kerncitaat (Genesis 3:19): ‘In het zweet uws aanschijns zult gij brood eten, totdat gij tot de aarde wederkeert, dewijl gij daaruit genomen zijt; want gij zijt stof, en gij zult tot stof wederkeren.’ Dit is zuiver materialisme, en dus ook een geschikte boodschap voor niet-gelovigen. Maar ik blijf meedoen aan de staatsloterij.
Ingrid Robeyns
Hoogleraar Utrecht
De idee dat werk nodig is voor een zinvol bestaan is onderdrukkend. Zingeving kan op vele manieren gestalte krijgen – denk maar aan zorgen voor kinderen, de medemens of de natuur; politiek en maatschappelijk activisme; een roman schrijven; of de wereld ontdekken.
Het is ook onderdrukkend als mensen die werk als een cruciaal onderdeel van een zinvol bestaan zien, en dat na de nodige reflectie ook zo wíllen zien, geen kans krijgen om te werken. Het gaat niet alleen om het inkomen dat werk oplevert, maar ook om de mogelijkheid je te ontplooien, om bij te dragen, te ontdekken, te leren, uitgedaagd te worden en je gezien te weten.
Daarom zorgt een goede samenleving dat wie wil werken, kan werken. Maar tegelijkertijd zorgt een goede samenleving ervoor dat ons zelfbegrip niet afhangt van een baan; sociale normen en verwachtingen die zingeving eenzijdig laten afhangen van werk, richten evenzeer schade aan.
