Simone van Saarloos
schrijver, columnist
Over welk moreel besef hebben we het hier? Volgens mij wordt er alleen met de feestdagen van ‘ons besef’ gesproken, alsof Nederland dan ineens een ‘wij’ vormt. Zelf ben ik ruim vijftien jaar geleden vegetariër geworden – en gebleven. Uit ideologische overtuiging, maar ook begrenst het feit dat ik geen vlees eet mijn keuzemogelijkheden. De vegetarische opties in restaurants en supermarkten zijn namelijk nog altijd beperkt. Kiezen uit drie gerechten is makkelijker dan uit twintig. In een verder chaotisch, keuzerijk leven, is dat best prettig.
Een collectieve moraal komt niet voort uit een ‘besef’, maar uit gewoonte (zoals we massaal langzamer rijden voor een verkeersdrempel – daar denk je niet bij na, maar er ligt een maatschappelijke verantwoordelijkheid aan ten grondslag). Gemak is de leidraad. Alternatieven inperken is de enige efficiënte manier om de massa – ‘ons’ – te moraliseren. Als die vegetarische kerst er komt, dan is het dankzij keukenmessiassen Jamie Oliver of Ottolenghi.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Eric Schliesser
Onderzoeksprofessor Gent
Er is geen morele speld tussen te krijgen: niet-vegetariërs, zoals ik, veroorzaken in het dierenrijk onnodig en wreed lijden. Eigenlijk zou ik bij de eerst mogelijke maaltijd met vlees en vis moeten stoppen. Immers, elk moment is moreel evenveel waard; waarom wachten op een speciale kalenderdag? Zelfs al zou ik zeker weet dat een aangepast eetpatroon niks aan het Nederlands-agrarisch-industrieel-complex verandert, en dus een zuiver symbolische daad blijft, dan nog zou ik me niet met een immorele praktijk moeten inlaten. Ik weet dit natuurlijk langer dan vandaag. En toch ben ik slechts een gelegenheidsvegetariër, vaak alleen maar om me als attente tafelgenoot op te stellen.
Misschien heeft David Hume gelijk, dat de rede niet tegen de door passies aangedreven gewoontes op kan boksen. Maar er speelt ook iets anders. De moraal is niet het enige van waarde, en ze moet het soms afleggen tegen andere deugden, zoals een vreugdevolle maaltijd met vrienden en familie. Daar past soms ook een onsje meer bij.
Ingrid Robeyns
Hoogleraar Utrecht
Er zijn vele redenen waarom het eten van niet-menselijke dieren moreel onwenselijk is. Dieren zijn wezens die respect verdienen en niet louter instrumenteel behandeld mogen worden. Daarnaast hebben vele dieren een hogere vorm van bewustzijn en kunnen zij pijn ervaren, waardoor het eten van dieren ook voor utilitaristen verwerpelijk is.
Maar er zijn ook redenen die de belangen van de menselijke soort centraal stellen. Zo is het drastisch verminderen van vleesconsumptie een belangrijke manier om onze ecologische impact te verminderen, wat nodig is als we onze morele plichten jegens toekomstige generaties willen nakomen.
De echte uitdaging ligt niet in het begrijpen waarom het moreel wenselijk is dat we geen dieren eten, maar in leren onze wilszwakte te overwinnen om minder of geen vlees meer te eten. Er is nog veel ruimte voor ‘morele vooruitgang’, en elk moment van rust is een goed moment om daar bij stil te staan – dus ook de eindejaarsdagen.
