Elize de Mul
Promovendus techniekfilosofie
‘Grensoverschrijding’ heeft een negatieve klank. Het doet denken aan een overlopend glas. Uit hun voegen barstende landgrenzen. Morele overtredingen. Voetbalvandalen. Zinloos geweld. De ander belagen of binnendringen. Grenzen die onder luid protest tóch worden overschreden door nietsontzienden. ‘Grensoverschrijding’ maakt angstig of juist meedogenloos – afhankelijk van aan welke kant van de grens jij je bevindt. Grensoverschrijding leidt paradoxaal genoeg daardoor juist tot grensverharding en opgetrokken muren.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Anders is het met een term als ‘grensverruiming’. Grensverruiming gebeurt in symfonie. Een mens, een land, een entiteit zoekt vaak aangemoedigd door krachten van buitenaf – een persoon, een film, een technologie –zelf de grenzen mee op. Tast ze af en, waar het kan, verlegt ze. ‘Grensverruiming’ breekt harde kaders af; is flexibel, creatief.
Paul van Tongeren
Emeritus hoogleraar Ethiek
Twee termen uit de stelling hebben tenminste twee verschillende betekenissen: ‘grenzen’ kunnen feitelijk of normatief zijn, en ook ‘moeten’ kan feitelijke noodzaak of morele plicht aanduiden. Twee maal twee betekenissen geeft vier verschillende combinaties. Twee van die vier zijn evident onzinnig. De koppeling van morele plicht met een normatief grensbegrip leidt tot de dwaze stelling dat je moet wat je niet mag. De koppeling van feitelijke noodzaak met feitelijke grenzen is misschien niet dwaas, maar ziek: alleen wie grenzeloos ambitieus of rusteloos is, wordt gedwongen altijd verder te gaan, elders te zijn.
Het feitelijke ‘moeten’ kan terecht gekoppeld worden aan het normatieve grensbegrip: waar ik niet verder mag, bespeur ik een sterke kracht die mij uitdaagt om toch een stapje verder te zetten. Het normatieve ‘moeten’ past wellicht bij het feitelijke grensbegrip: ik mag me niet tevreden stellen met wat ik al bereikt heb in sport, wetenschap of kunst; ik moet proberen steeds beter te worden. Maar waarom eigenlijk?
Alicja Gescinska
Politiek filosoof
Wat noem je grensoverschrijdend? Vrouwen in het openbaar betasten of exhibitionisme is grensoverschrijdend gedrag. Ik zou dat niet bepaald aanmoedigen. Niet elke vorm van grenzen verleggen is nastrevenswaardig. Wel vind ik dat ieder mens ernaar moet streven om morgen beter te zijn dan vandaag. Iedereen heeft meer in zijn mars. Geen enkel talent is ooit ten volle of definitief ontplooid. Dat weten zelfs de meest getalenteerden onder ons. Toen BB King op zijn carrière terugblikte, zei hij: ‘Ik had beter kunnen zijn. Iedereen kan beter zijn.’ Die man heeft alles bereikt wat een bluesmuzikant kan bereiken, en toch was alles niet genoeg. In die zin moet je de grens altijd verleggen naar het betere. Die ingesteldheid is een drijvende kracht achter een mooiere en betere wereld: weten dat het beter kan. Een mens moet zichzelf voortdurend uitdagen, en in die zin elke dag de grens van zijn eigen kunnen een beetje verleggen.
