Elize de Mul
Promovenda techniekfilosofie, Leiden
Het feminisme streeft van oudsher naar een verbetering van de achtergestelde positie van ‘de vrouw’. ‘De vrouw’ moet dezelfde rechten, dezelfde mogelijkheden, dezelfde behandeling krijgen als ‘de man’. In het kielzog van de vrouw volgen andere achtergestelde ‘groepen’, die eveneens een gelijkwaardige behandeling eisen. Dat mensen, ongeacht wie, hoe en waar ze zijn gelijk behandeld moet worden, is ongetwijfeld een mooi, doch idealistisch uitgangspunt. De vraag is of we kunnen spreken van ‘de vrouw’, ‘de man’, ‘de homo’ of ‘de transgender’. Binnen deze ‘groepen’ is het verschil minstens net zo groot als tussen individuen daarbuiten. Feminisme moet streven naar een gelijke behandeling van ieder individu, ongeacht geslacht, afkomst, levensbeschouwing of seksuele oriëntatie. Dit echter met oog en open blik voor de verschillen die er tussen individuen bestaan. Niemand is exact hetzelfde. Gelukkig maar!
Paul van Tongeren
Emeritus hoogleraar ethiek, Nijmegen
Het gaat niet om ‘verschil óf gelijkheid’, maar om ‘verschil én gelijkheid’. Die twee blijken vaak echter moeilijk samen te houden. Dat geldt net zozeer voor het feminisme als voor elke andere emancipatiebeweging. Ze raken gemakkelijk verstrikt in minstens een van de volgende contradicties. Ten eerste: hoewel het er steeds om gaat gelijke rechten te verwerven voor wie verschillend zijn, zal men om die gelijkwaardigheid te verwerven gemakkelijk het verschil ontkennen. Alsof er geen verschil is tussen man en vrouw, arm en rijk, blank en zwart, homo en hetero. Ten tweede wordt gelijke behandeling soms beschouwd als miskenning van het verschil en gaat men strijden voor positieve discriminatie of zichzelf aanduiden met termen die het verschil moeten benadrukken: dolle mina’s, proletariërs aller landen, black is beautiful, flikkerbeweging. Emancipatie is moeilijk. Alleen wie erkent dat hij anders is kan zinvol om gelijke achting vragen; alleen wie erkent hoezeer hij hetzelfde is, kan op eigen wijze anders zijn. Dat vraagt om misverstanden.
Alicja Gescinska
Politiek filosofe en schrijfster
De verschillen tussen man en vrouw loochenen is even onzinnig als ze uitvergroten. Mannen en vrouwen moeten niet volstrekt gelijkgesteld worden. Wie iedereen gelijk behandelt, zal enkel meer ongelijkheid genereren. Een voorbeeld: zolang een man geen baby’s op de wereld kan zetten en niet na de bevalling weken uit zijn penis blijft nabloeden, hoeft hij heus niet zoveel zwanger- en vaderschapsrust te krijgen als een vrouw. In de strijd voor meer sociale rechtvaardigheid moet gelijkheid niet begrepen worden als vlakke en oppervlakkige gelijkvormigheid, maar als gelijkwaardigheid. Helaas verbinden nog veel mensen ongefundeerde waardeoordelen aan louter biologische feiten. Geslacht zegt niets over je intelligentie, maar toch is het prototypische beeld van de intellectueel nog steeds mannelijk. Dat is een van de oorzaken van de moeilijke doorstroming van vrouwen in de academische wereld en het glazen plafond. Niet sekse moet verdwijnen, maar de stereotypen en vooroordelen die eraan verbonden worden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
