Filosofie is ook makkelijker als je leest. Goed leest. Filosofische bronteksten zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen. Daarom helpen we je in een close reading op weg met extra context en commentaar bij deze tekst van Julien Offray de Lamettrie over materialisme.
Wanneer*1 feitelijk datgene wat denkt in mijn hersenen*2 geen deel van dat orgaan zelf en daarmee van heel het lichaam is, waarom verhit zich dan mijn bloed en slaat de koorts*3 van mijn geest over op mijn aderen, terwijl ik rustig in bed lig en een plan voor iets opstel of een abstracte gedachtengang uitwerk? Stel deze vraag aan mannen met fantasie, aan grote dichters, aan hen die in vervoering raken over een gelukkig uitgedrukt gevoel, mannen van smaak die in vuur en vlam kunnen geraken voor de bekoorlijkheden der Natuur, de waarheid of de deugd! Door hun enthousiasme, uit hetgeen zij over hun ervaringen vertellen (…) zult u inzicht verkrijgen in de materiële eenheid van de mens*4. Want wanneer het die pijnlijke spanning van de zenuwen is die koorts veroorzaakt, waardoor de geest in verwarring raakt en willoos wordt, en wanneer anderzijds een overspannen geest het lichaam in rep en roer brengt en dat verterende vuur ontsteekt, dat Bayle*5 ver voor zijn tijd heeft weggerukt, wanneer een bepaalde tinteling me iets doet willen, me iets vurig doet verlangen waarom ik mij een ogenblik tevoren niet in het minst bekommerde, wanneer ten slotte op hun beurt bepaalde indrukken in de hersenen hetzelfde knagende gevoel en dezelfde begeerten doen ontwaken – waarom dan zouden we twee dingen noemen wat kennelijk één is? (…) Zoals de wil*6 zijn krachten door middel van de zenuwen doet gelden, kan hij ook door diezelfde zenuwen geblokkeerd worden. Al wil hij nog zo hard en al zijn begeerten nog zo fel, zal dat een uitgeputte minnaar zijn krachten kunnen teruggeven? Helaas!
Bewerkt fragment uit: Julien Offray de ÂLamettrie, De mens een machine, vert. Hans Bakx, Boom, 1978.
