Iemand trekt een mes en steekt een ander neer. De dader is blond, lengte 1 meter 80, het inklapbare mes was 30 cm lang, het gebeurde in een kroeg. Hoe lang de reeks feiten ook is, ze leidt volgens David Hume nooit tot de eigenschap die essentieel is voor het oordeel: dit is een misdaad.
‘Vele filosofen vóór hem zijn van atheïsme beschuldigd, Hume was de eerste die het zelf toegaf’, begint Paul Strathern zijn beschrijving van de Schotse empirist David Hume (1711-1776). Inderdaad, Hume was overtuigd atheïst: hij weigerde iets aan te nemen wat in de werkelijkheid niet aan te treffen was. Hij was geen scepticus bij geboorte, hij was ook niet ondogmatisch omdat hij van nature anarchistisch ingesteld zou zijn geweest. Hume was letterlijk ziek geworden van algemene morele systemen die niet alleen gebouwd bleken op bovennatuurlijke zaken, maar ook op imaginaire en speculatieve beloftes. Zijn scepsis gold niet alleen de religie. Hij bestreed zijn eigen vooroordelen en die van anderen op alle gebied en vooral in wetenschap en moraal.
In zijn Enquiry concerning human understanding (1748) onderzoekt Hume de betrouwbaarheid van de menselijke kennis. Hume meent dat de waarneming het beste uitgangspunt voor onderzoek is. Hij schuift daarmee fantasie, begrip en geloof naar het tweede plan: dat zijn hooguit afgeleiden. Aan directe zintuiglijke indrukken zoals ‘ik hoor gekraak’ of ‘een uur geleden klonk er een knal’ twijfelt hij niet. Hume wordt pas sceptisch als we uit een feit dat we waarnemen (of ons herinneren), een ander ‘feit’ afleiden waarmee we niet direct geconfronteerd zijn, kortom als we beginnen te oordelen. Een voorbeeld: ‘Er klinkt een knal, dus er is geschoten’. Een zeer groot deel van onze kennis bestaat uit dit type indirecte ervaringsoordelen. We constateren iets, en veronderstellen een stand van zaken die we niet waarnemen. Soms ten onrechte: we laten ons allemaal op het trottoir vallen, maar het bleek de uitlaat van een auto te zijn.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand.
Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.
