Nietzsche leert ons kritisch kijken naar ons drankgebruik. Zo bewerkte Reiner Ruffing de inzichten van vijftig grote geesten tot handzaam filosofisch gereedschap.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Filosofie is hip, maar wat hebben we er nu eigenlijk aan? In Filosofisch gereedschap laat Reiner Ruffing zien wat de westerse filosofie voor ons dagelijks leven kan betekenen. Hij doet dat aan de hand van vijftig belangrijke filosofische denkbeelden. We leven in een tijd die gekenmerkt wordt door een waarde- en zingevingscrisis, stelt Ruffing in de inleiding van zijn boek. Wetenschappelijke en technologische vooruitgang bieden geen antwoord op levensvragen, maar de filosofie kan ons geestelijke houvast en oriëntatiepunten bieden, als we, zoals de filosoof Immanuel Kant ons adviseerde, de moed hebben ons eigen verstand te gebruiken.
In elk van de vijftig hoofdstukken plaatst Ruffing een inzicht van een filosoof in de tijd waarin het ontstond, en roept hij de lezer op dit inzicht – zo veel mogelijk ontdaan van jargon – te toetsen aan zijn eigen ervaringen. Zo kan het werk van de filosoof Friedrich Nietzsche ons aanmoedigen kritisch te kijken naar ons alcoholgebruik. Alcohol, medicijnen en drugs, maar ook religieuze overtuigingen, zorgen ervoor dat we de realiteit ontvluchten. Nietzsche verachtte die vlucht ten zeerste, omdat die volgens hem ten grondslag ligt aan het geestelijk lijden in onze cultuur. We mogen niet zomaar over de natuurlijke voorwaarden van ons bestaan heen stappen, maar moeten ‘de aarde trouw blijven’, stelt Nietzsche in Aldus sprak Zarathustra. Dat betekent dat we ons lichaam niet als vijand moeten zien, zoals volgens de filosoof het geval is als we het willen ontvluchten, maar dat we het ‘grote verstand’ ervan juist serieus moeten nemen. We vertrouwen te weinig op de kennis die in ons lichaam ligt opgeslagen en op de zelfgenezende kracht die ons lichaam heeft, aldus Nietzsche. Ons lichaam weet precies wat goed is, en als we naar dat lichaam leren luisteren en onze manier van leven afstemmen op wat het ons vertelt, blijven we gezond. Het begrip ‘gezond’ stond voor de filosoof gelijk aan geestelijke gezondheid: productiviteit en creativiteit. Zelf kampte hij zijn hele leven met gezondheidsproblemen.
De tweede sekse
De Franse existentialiste Simone de Beauvoir leert ons dat ons geslacht niet bepalend is voor de rol die we in het leven innemen, maar dat we gemanipuleerd worden door maatschappelijke conventies. Veel mensen zijn er nog steeds van overtuigd dat kinderen baren de ultieme bestemming van een vrouwenleven is, omdat de natuur dat zo heeft voorzien. Onzin, volgens de filosofe. Geen enkele vrouw kan tot het moederschap worden verplicht. In het boek De tweede sekse, indertijd een wereldwijd succes, ontrafelt Beauvoir alle mythes over het wezen van de vrouw. Ze roept vrouwen op mannen geen misbruik te laten maken van hun kinderwens en hun verlangen zich aan een man en een gezin te binden. Zelf leidde ze een onconventioneel leven, was ze een van de eerste voorvechtsters van de legalisering van abortus, trouwde nooit en kreeg geen kinderen. Daarmee bracht ze haar eigen filosofie in praktijk en liet ze zien dat vrouwen net als mannen in staat zijn te studeren, een beroep uit te oefenen en leidinggevende posities te bekleden.
