The Thin Red Line is een oorlogsfilm over de gevechten tussen Amerikaanse en Japanse troepen op het eiland Guadal canal tijdens de Tweede Wereldoorlog. De film schetst verschillende Amerikaanse karakters, die ieder op hun manier met de oorlog en een onvertrouwde omgeving omgaan. Samen vormen ze Charlie Company. We zien deze soldaten in actie, maar tegelijkertijd horen we hen ook in voice-over. Zo wordt duidelijk dat hun handelingen niet altijd overeenstemmen met hun gedachten en gevoelens.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Een van de redenen waarom deze film zich onderscheidt van andere oorlogsfilms ligt in de achtergrond van de regisseur. Terrence Malick studeerde filosofie bij Stanley Cavell in Harvard en als Rhodes Scholar bij Gilbert Ryle in Oxford. Hij bestudeerde het werk van Kierkegaard, Wittgenstein en vooral Heidegger, van wie hij Von Wesen des Grundes vertaalde als The Essence of Reasons (1969). Eind jaren zestig van de vorige eeuw maakte Malick de oversteek naar film. Zijn oeuvre is klein: hij maakte slechts een handvol films, met grote tussenpauzes. Tussen Days of Heaven (1978) en The Thin Red Line gaapt een kloof van twintig jaar.
Malick mag dan het oeuvre van Heidegger uitvoerig bestudeerd hebben, toch is de invloed ervan niet altijd onmiddellijk duidelijk in zijn films. Dat komt doordat Malicks films geen illustraties zijn van bestaande filosofische vraagstukken maar – zoals critici als Simon Critchley en Kaja Silverman opmerkten – zelf een vorm van filosofie zijn. Door beeld en dialoog met elkaar te contrasteren evoceert Malick een wereld die de thema’s van leven en dood, die in alle oorlogsfilms voorkomen, op een ontologisch niveau tilt. De film opent bijvoorbeeld met prachtige beelden van de natuur en het schijnbaar idyllische bestaan van Melanesische eilandbewoners. In voice-over horen we echter een stem die vraagt: ‘Why does nature vie with itself?’ Het blijkt de stem van de Amerikaanse soldaat Witt die bij het begin van de film gedeserteerd is, maar al snel teruggehaald en als straf ingezet wordt als hospik bij de bestorming van Guadalcanal.
De dialoog met Heidegger vinden we in The Thin Red Line voornamelijk terug in twee elementen: de wijze waarop de natuur wordt weergegeven in relatie tot oorlog, en het personage van Private Witt (James Caviezel). Witt heeft het moeilijk met de oorlog en met de autoritaire en hiërarchische structuur van het leger. Meer dan de anderen in Charlie Company heeft hij een groot begrip voor de menselijkheid van de tegenstander en een groot medeleven voor alles wat leeft, zoals we eerder al zagen in zijn omgang met de Melanesiërs. Als enige heeft hij oog voor de verstrengeling van schoonheid en wreedheid die we zowel in de natuur als in de oorlog terugvinden. Dit wordt duidelijk in de natuur via het beeld van lianen die machtige bomen helemaal omvatten en verstikken. In de oorlog wordt het duidelijk door de heldhaftigheid van de soldaten onderling en hun wrede onvermogen om de menselijkheid van de tegenstander te erkennen.
Wanneer Charlie Company zich klaarmaakt voor hun aanval op een Japanse eenheid die zich schuilhoudt in de bossen zien we hoe de soldaten hun geweren in elkaar zetten. De shots van de blinkende geweren worden afgewisseld door beelden van de zon die door het dichte bladerdek van de bomen dringt. Door beelden van natuur en oorlog op deze manier met elkaar te verenigen impliceert Malick een analogie tussen de oorlog en natuur, die juist ook in de mooie momenten van onze natuurervaring nog steeds aanwezig is.
Aan het eind van de aanval die hierop volgt offert Witt zich op voor zijn medesoldaten. Hij leidt de Japanse soldaten af en vlucht naar een open plek in het dichte bos. Daar kijkt hij in de ogen van de Japanse soldaten, maakt een plotse beweging en wordt neergeschoten. Dat Witt sterft op de open plek in het bos is geen toeval: het vormt het sluitstuk in de intense beleving van natuur die Witt gedurende de film doormaakt. Het is bovendien een duidelijke filosofische knipoog naar de Lichtung waarover Heidegger in zijn werk spreekt als de plaats waar het zijn doorbreekt.
Door oorlog en natuur tegelijkertijd met elkaar te verbinden en te contrasteren speelt Malick ook met Heideggers opvatting van natuur als physis. Waar Heidegger in de natuur een strijd ziet die hij als de basis van ieder zijn begrijpt, vraagt Malick zich af hoe die strijd zich relateert aan de menselijke strijd die we oorlog noemen. Contrasteren de idyllische landschappen met het brute geweld of zijn ze net zo bruut en gewelddadig? The Thin Red Line slaagt erin om hierover een perfecte ambiguïteit te behouden en zet daarom aan tot denken. Het shot waarin een jong vogeltje uit het nest is gevallen en op de grond ligt te sterven illustreert dit. Op de achtergrond horen we de geluiden van de oorlog. Is de vogel uit het nest gevallen omdat de oorlog de natuur verstoord heeft of is de natuur zelf in strijd met zichzelf?
