Omroep Canvas vroeg in #coronatalks de Vlaamse hoogleraar psychodiagnostiek Paul Verhaeghe of hij nog tips had voor de mensen in quarantaine. ‘Gebruik deze onverwachte vrije tijd om jezelf eens de vraag te stellen waar je je echt goed bij voelt’, was het antwoord. Maar, voegde hij onmiddellijk toe, ‘dat is een vraag die voor velen niet zo eenvoudig te beantwoorden is.’ Want hij had het niet over ‘shoppen enzo’, of ‘op café gaan’. Dat zijn eigenlijk alleen afleidingen om vooral eens even niets te voelen.
En afleidingen zijn er genoeg in de vorm van pushberichten, appgroepen, tweets, kattenfimpjes, opinies, en petities. Dat merkte ook Leon Heuts. In een persoonlijke essay schrijft hij hoe hij lange tijd met een sociaal geaccepteerde vorm van drankgebruik alle aandacht opeisende prikkels op afstand hield. En toen hij de fles liet staan, ervaarde Heuts, ‘hoe indringend de wereld eigenlijk om aandacht vraagt.’
Mag ik me dan helemaal niet meer laten afleiden? Heb ik zonder juiste focus een probleem? Of zelfs een stoornis? Wat is normale aandacht, nu het handboek voor psychiatrie veel gedrag dat afwijkt van de norm als stoornis ziet? Alies Pegtel vraagt het aan de deskundigen. En volgens emeritus hoogleraar wetenschapstheorie Trudy Dehue is dat handboek inderdaad ‘een hedendaags etiquetteboek’ geworden, dat ‘ieder mens vooral beoordeelt op diens economisch nut.’
‘Mag ik me dan helemaal niet meer laten afleiden?’
De Amerikaanse beeldend kunstenares Jenny Odell vertelt in een interview aan Marc van Dijk hoe zij bij toeval wist te ontsnappen aan de dwang van het economische nut. Zonder dat ze zich het voornam, zat ze ineens hele dagen niets te doen in een openbare tuin vlak bij haar huis. Ze werd er naartoe getrokken ‘als een ree naar een zoutblok’. En in deze volstrekte nutteloosheid besefte ze dat een mens ook de vrijheid heeft ‘om niets te zeggen, niets te vinden.’
Misschien, zei Verhaeghe ook nog, ‘is dit ook wel een periode om af en toe eens in te gaan tegen gedachteloosheid en opnieuw echt te gaan denken.’
Ik zeg niets.
