Home Vijf grote denkers over woede

Vijf grote denkers over woede

Door Rong Zwemmer en Coen Krimpenfort op 31 januari 2017

Cover van 02-2017
02-2017 Filosofie magazine Lees het magazine

Woede is in de geschiedenis van de filosofie vaak veroordeeld, blijkt uit deze kleine encyclopedie. Toch meent de hedendaagse denker Peter Sloterdijk dat we er veel aan kunnen hebben.

Maimonides 
De middeleeuwse filosoof en rabbijn Maimonides noemt woede een slechte karaktereigenschap. Hij schrijft in de Mishneh Torah dat het altijd wijs is om je zelfbeheersing te behouden, zelfs wanneer woede volkomen terecht lijkt. Door dit te doen ben je jezelf niet ontrouw; het is juist een manier om jezelf te verbeteren. We zijn te veel gericht op ons eigen leven. We zouden ons door God gegeven verstand moeten richten op het grote plaatje. Dan zien we dat de ander het vaak niet verkeerd bedoelt en net als wij snel geïrriteerd kan zijn. 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Shantideva
Shantideva was een boeddhistische monnik en filosoof die in de negende eeuw in India leefde. Zoals vele boeddhisten verwierp Shantideva de populaire visie dat woede vaak een passende reactie is op de overtredingen en tekortkomingen van anderen. Shantideva stelt juist dat het psychologisch en spiritueel schadelijk is voor een mens als hij zich aan zijn woede overgeeft. Aangezien onze handelingen voortvloeien uit een situatie, moeten we een geduldige, kalme houding tegenover situaties ontwikkelen om zo de irrationele emotie van woede te laten verdwijnen. Shantideva hamert op het belang van meditatieve oefeningen om woede tegen te gaan. 

Aristoteles
Volgens Aristoteles’ deugdenleer moeten uitersten worden vermeden en zit de deugd in het midden. Met betrekking tot woede is het juiste midden een houding van zachtmoedigheid, gepositioneerd tussen enerzijds lafheid en anderzijds roekeloosheid. Dit houdt in dat de mens wel degelijk boos mag worden, maar zich niet door zijn emoties mag laten meeslepen. Volgens Aristoteles is het natuurlijk dat de mens sterke gevoelens ervaart op het moment dat een situatie dit soort gevoelens oproept. De mens mag echter uitsluitend ‘gepast’ woedend zijn op de juiste persoon om de juiste reden, en niet langer dan nodig is.

Seneca 
Volgens de stoïci hebben ideale mensen tijdens het handelen helemaal geen emoties. De beroemde stoïcijn Seneca beargumenteert dat we zelfs niet emotioneel moeten reageren als onze vader wordt vermoord of onze moeder wordt verkracht. Net zoals we niet eens een klein beetje krankzinnig mogen zijn, mogen we ook niet een beetje emotioneel zijn. Emoties zijn irrationeel, en daarom moeten we emoties als woede niet koesteren. Woede is eigenlijk een soort verlangen naar wraak. Wraak moeten we niet nemen omdat we ernaar verlangen, maar omdat het onze plicht is. 

Sloterdijk
In tegenstelling tot de populaire bewering dat de ‘eros’ – volgens Sloterdijk het verlangen naar vooral seksuele partners en consumptiegoederen – de motor is van de mens, wil Sloterdijk ‘thymos’ weer centraal stellen. Thymos is een begrip dat naar woede verwijst, maar ook naar andere temperamentvolle uitingen van de mens, zoals strijdlust, trots en geldingsdrang. Vanwege zijn militaire, heroïsche woede wordt Homerus’ krijger Achilles ook wel gezien als de personificatie van thymos. Hoewel woede een ongerichte kracht is, is die volgens Sloterdijk op zichzelf niet negatief: de demonische kracht van woede kan getransformeerd worden in principes van de langere termijn, zoals trots, kracht en eer.