Veel goedbedoelende instanties die aan mijn ontwikkeling willen bijdragen, beginnen met de waarschuwing: de wereld wordt steeds complexer. Het effect van die uitspraak is bij mij niet het gewenste. Ik begrijp ineens waarom ik doorgaans nauwelijks een idee heb van waar ik mee bezig ben, maar tegelijk geeft het mij de zekerheid dat het alleen maar erger zal worden. In plaats van een stimulerende sense of urgency voor persoonlijke groei te voelen, word ik lichtelijk moedeloos en omarm ik uiteindelijk de wunderbare Hoffnungslosigkeit, die in de mystiek met ‘Gelassenheit’ en ‘quiëtisme’ wordt aangeduid. Ik laat alle zelfhulpboeken ongelezen, en dat kan niet de bedoeling van de instanties zijn geweest. Omdat ik als Denker des Vaderlands steevast tot de optimisten word gerekend, kan ik het er zelf trouwens ook niet bij laten. Ik ben het aan mijn stand verplicht niet in verwarring te berusten.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Hoopgevend is dat Hegel opgemerkt heeft dat het denken ophoudt waar het rekenen begint. Nu mijn denken is vastgelopen op het fenomeen ‘complexiteit’, kan het rekenen dus beginnen. Complexiteit betekent niets anders dan ‘bestaan uit verscheidene lagen’, maar om hoeveel lagen het gaat hangt af van de materie waarover je spreekt. In de houtbewerking spreken wij bijvoorbeeld van simplex bij één laag hout en van triplex bij drie. De complexiteit van triplex is 3. Geldt dezelfde rekensom ook voor het gelaagde leven? Bij één laag zou het leven simplex zijn, bij twee lagen duplex, enzovoort. Op die manier ben ik mijn leven gaan berekenen en ik kwam uit op een complexiteit van 4. Mijn leven is quadruplex.
Eerst maakte ik mijn leven duplex: een privélaag en een publieke laag. Bij nadere waarneming bleek echter de privélaag gesplitst te moeten worden in een huiselijke laag (vrienden en familie) en een economische laag (collega’s en klanten). Maar het bleef niet bij triplex, want ook in de publieke laag bleek een tweedeling nodig om de gelaagdheid van mijn activiteiten goed te kunnen beschrijven. Als ik de publieke ruimte betreed, kan ik politiek bijdragen aan de wetten waaraan ik mij te houden heb, maar ik kan ook vrij van elke verplichting maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Zo kom ik op quadruplex: de huiselijke laag, de economische laag, de maatschappelijke laag en de politieke laag. Dan zie je in één oogopslag dat je je werk niet altijd mee naar huis moet nemen en dat het opmerkelijk is als de politiek vrijwilligerswerk begint te promoten. Zo kun je alle verwarring te lijf, privé en maatschappelijk.
De complexiteit van het leven is 4. Met vier lagen in het leven kun je alle listen aan. De uitspraak ‘Het leven wordt steeds complexer’ is waar, dan en slechts dan als iemand een laag, een domein, een sfeer aan het leven toevoegt.
