Wetenschap checkt met experimenten de feiten, filosofie checkt het denken.
Het leven is kort, maar dat van sommige mensen is zonder twijfel té kort. Wanneer iemand jong sterft, voelt dat bijzonder onrechtvaardig, alsof diegene iets ontnomen is. Vreemd eigenlijk, want of je nu gelooft dat het hiernamaals bestaat uit reïncarnatie, de hemel of helemaal niets, de overledene zal zich hoe dan ook geen zorgen maken over wat hij bij leven heeft gemist. Waarom hechten we zoveel waarde aan een lang leven als het eindresultaat altijd hetzelfde is?
De Britse ethicus Bernard Williams (1929-2003) meende dat het wel degelijk redelijk is om een lang leven te verkiezen boven een kort. Dat we elke dag verkiezen verder te leven, komt doordat we betekenisvolle zaken nastreven: we willen onze kinderen zien opgroeien, of de wereld verbeteren. Wanneer iemand jong sterft, wordt hem de kans ontnomen deze doelen te bereiken. Maar wat als al je grote wensen vervuld zijn? Kan men dan ook zeggen dat je te lang hebt geleefd? Williams denkt van wel en probeert dat met een gedachte-experiment aannemelijk te maken.
Zelfs in de hemel is verveling onvermijdelijk
Stel je voor dat je onsterfelijk bent. De eerste paar honderd jaar zal je je nog wel vermaken en voldoende levensdoelen hebben, maar op een gegeven moment zul je alle ervaringen hebben gehad die iemand met jouw lichaam, leeftijd en persoonlijkheid kan meemaken. Al je wensen zijn vervuld, en elke nieuwe ervaring blijkt enkel een herhaling van zetten – hoe kun je dan nog betekenis vinden?
Zelfs in een paradijs of in de hemel is verveling onvermijdelijk. Volgens Williams is er namelijk geen enkele activiteit die je tot in de eeuwigheid kunt doen zonder erop uitgekeken te raken. De dood komt weliswaar vaak te vroeg, maar is toch onontbeerlijk: dankzij de dood voorkomen we de zinloosheid van een eeuwig leven.
Tekst loopt door onder afbeelding
Echt?!
Heeft Williams gelijk? Een belangrijk tegenargument is dat sommige mensen wél activiteiten kunnen bedenken die ze ononderbroken kunnen doen zonder erop uitgekeken te raken. Misschien zijn er bijvoorbeeld academici die voor eeuwig zouden kunnen lezen en leren. In dat geval zou het leven ook zonder de dood betekenisvol zijn. Maar, werpt Williams tegen, dat soort activiteiten kenmerken zich doordat je er helemaal in opgaat en je jezelf erbij uit het oog verliest. Dan ben jij het dus eigenlijk niet meer die eeuwig leeft. Wat denk je zelf? Kun je je alleen maar verzoenen met een eeuwig leven als je je identiteit ervoor opgeeft?
