De genetica, als zuivere wetenschap, is de tak van de biologie die in kaart brengt hoe de genen diverse levensprocessen constitueren en beïnvloeden. Genetica laat in eerste instantie zien hoe de processen daadwerkelijk verlopen. De mogelijkheden om in die processen in te grijpen vloeien daar vanzelf uit voort en worden vaak al toegepast in het – nog steeds zuiver wetenschappelijke – onderzoek. In puur beschouwelijke sfeer is dit onderzoek ongelooflijk elegant en intrigerend. Het bevredigt onze neiging om de natuur te ontraadselen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De stap van genetica naar brede gentechnologische toepassingen is groot, niet zozeer in de praktijk als wel principieel: gentechnologie veronderstelt een oordeel over de bestudeerde levensprocessen en de opvatting dat ze verbeterd kunnen worden. Op dat moment is de genetische wetenschap niet uitgepraat, maar komt er een perspectief bij: het filosofisch-maatschappelijke. Wat zijn ‘goede’ levensprocessen, wat maakt een mens tot mens? Uit wat voor soort menselijke organismen bestaat een goede samenleving? En uiteindelijk de morele hamvraag: Wat doen we, wat laten we?
Deze kwesties dienen zich eenvoudig aan – daarover bestaat geen twijfel na alle incidenten in de media over gemodificeerd soja, bewerkte bacteriën en virus-sen, de stier Herman, snelgroeiende zalmen, de schapen Dolly & Polly en de koploze kikkers. En de grenzen zijn nog niet bereikt. Via het Human Genome Project brengen genetici op dit moment de menselijke genen in kaart. Daardoor ontstaan mogelijkheden om menselijke nakome-lingen te voorzien van specifieke eigenschappen.
Fysicus en filosoof Wim Rietdijk, die in dit katern uitgebreid aan het woord komt, is voorstander van, naar eigen zeggen, beschaafde vormen van gentechnologie. Het is immers onze taak, zegt hij, om goede genen te behouden en de slechte uit te schakelen. En hij gaat een stapje verder. Om slechte genen uit te schakelen is niet alleen gentechnologie nodig, maar ook selectie via een actief eugeneticabeleid. Het is volgens hem toelaatbaar om in overleg met de arts baby’s die gehandicapt blijken te zijn, na de geboorte te laten inslapen.
Wat doen we, wat laten we? Het is niet eenvoudig om consistente ant-woorden op deze vraag te formuleren. En als de opvattingen over wat we zouden moeten doen en laten in een patstelling raken, dan betekent dat effectief dat we de zaken op hun beloop laten; kome wat er komt.
Wij zijn ervan overtuigd dat de ins and outs van de invoering van wat wij ‘humane selectie’ noemen in kaart gebracht kunnen worden. In komende periode benaderen wij daarom experts op alle relevante gebieden en tevens wij hopen op bijdragen van u. Want de vraag hoe het goede leven eruit moet zien, gaat ons allemaal aan. Het is aan u en aan ons om de mogelijkheid en wenselijkheid van humane selectie te onderzoeken. Dit type denkwerk kost veel tijd, maar het getob met emotionele mediahypes nog veel meer.
Dit katern bevat, naast een interview met Rietdijk, een voorzet voor een systematisch onderzoek naar humane selectie, inclusief gentechnologie en eugenetica. Voor het einde van dit millenium zullen wij een dossier publiceren over deze kwestie waarin uw mening en die van de experts is terug te vinden. Dat doen wij in de overtuiging dat het mogelijk is de feiten en de normen ordelijk op een rijtje te zetten. Mocht blijken dat wij, ondanks de medewerking van een groot aantal specialisten en ondanks de inbreng die wij van u vragen, onszelf schandelijk overschatten, dan kunnen we de zaken altijd nog op hun beloop laten. De zaken hebben ons daar dan trouwens helemaal niet voor nodig.
Namens de redactie,
René Gude
hoofdredacteur
Lees het katern over humane selectie.
