Home Het leven heeft zin

Het leven heeft zin

Door Carli Coenen op 26 oktober 2009

09-2009 Filosofie magazine Lees het magazine

Welke betekenis wilt u aan uw leven geven? Leszek Kolakowski’s inleiding in de filosofie neemt u mee op reis langs de grote levensvragen. Zijn conclusie: het leven heeft zin.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Schep zelf de zin van je leven! De wereld is leeg, doelloos, ongeordend en goddeloos. Er is geen goed en kwaad, slechts een onderscheid tussen zij die het leven verheerlijken en zij die vijandig tegenover het leven staan. Vier het leven, heb ambitie en word een groots mens. Aldus Friedrich Nietzsche, zo geportretteerd door de onlangs overleden Poolse filosoof Leszek Kolakowski (1927-2009) in zijn nu in het Nederlands vertaalde Waarom is er iets en niet niets? Kernvragen van de westerse filosofie in 30 filosofenportretten.
Het is een bijzondere inleiding in de filosofie. Kolakowski wil die ideeën uit de westerse filosofie aan het licht brengen die nog steeds belangrijk voor ons zijn, ‘in ons iets [beroeren]’. Daarom ziet hij ervan af het denken van de verschillende filosofen in al zijn facetten te belichten en richt zich telkens op slechts één fundamenteel idee. Om de lezer te prikkelen mee te denken, daagt hij elk idee uit met een aantal vragen. Zo confronteert hij Nietzsche als volgt: wat is, uitgaande van je credo, nog het verschil tussen een uitmuntende kunstenaar en een groot misdadiger? En wat betekent dat voor ons als er geen verschil meer zou zijn? Uiteindelijk zijn het varianten op de grote vragen van de filosofie: hoe moet ik leven? Wat is goed en kwaad? Ben ik vrij? Wat is werkelijk? Wat kan ik weten? Bestaat God?
Kolakowski’s kritische vragen laten geen idee onberoerd, maar tegelijk blijft er ook iets overeind staan: namelijk de gedachte dat het leven zin heeft. De vraag die hij, hoewel nergens expliciet, aan zichzelf en zijn lezer stelt, is dan ook: welke betekenis geven wij aan ons leven, en hoe doen we dat?
In zijn werk besteedde Kolakowski altijd veel aandacht aan God. Het ging hem daarbij niet zozeer om de Bijbelse God, maar veeleer om de religieuze of spirituele ervaring. Hij bepleitte een levenswijze waarin deze, anders dan bij Nietzsche, een plek kreeg. Hoewel Waarom is er iets en niet niets? geenszins antwoorden biedt, is God een van de steeds terugkerende thema’s.
Aan de ene kant kán Kolakowski niet om dit thema heen: voor de meeste klassieke filosofen is het uitgangspunt het bestaan van (een op verschillende manieren gedefinieerde) God, wat vragen oplevert als: als God oneindig goed is, hoe kan het kwaad dan bestaan? Wat betekent vrijheid als God alles al voorzien en voorbeschikt heeft?
Maar Kolakowski wíl dit thema ook niet vermijden. Integendeel, de religieuze ervaring is voor hem van groot belang. Hij laat filosofen aan het woord die zich afvragen wat geloven is en hoe wij ons (moeten) verhouden tot wat God, het Ene of het transcendente wordt genoemd. Uiteindelijk is dan de vraag hoe de religieuze ervaring een essentieel onderdeel van ons leven kan vormen.
Waarom is er iets en niet niets? is een toegankelijke inleiding in de filosofie, die meer is dan alleen maar een overzichtswerk. Ondanks het niet altijd eenvoudige proza, dat enige kennis van de filosofische terminologie vereist, dagen de vele vragen je telkens weer uit na te denken over jezelf, de wereld en alles wat er nog meer kan zijn.