Het Experiment: Schrijf de tien geboden op

Als mensen voorafgaand aan een test de tien geboden opschrijven, spelen ze minder snel vals.
 

‘We denken vaak dat we met protocollen, wetten en regels betrouwbaar gedrag kunnen bevorderen. Maar dit experiment laat zien dat ook onbewuste invloeden op ons morele gedrag impact hebben’, stelt praktisch filosoof Maureen Sie, hoogleraar filosofie in Leiden en Rotterdam. ‘Als je mensen herinnert aan hun morele natuur – in dit geval door de tien geboden op te schrijven – dan handelen mensen moreler. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld banken veel interesse hebben in dit soort onderzoek.’
 

‘Toch kunnen we uit dit experiment geen eenvoudige recepten voor moreel gedrag destilleren. Je moet eerst weten waarom het effectief is om die tien geboden op te schrijven. Je herinnert mensen aan hun morele natuur, maar werkt dat mechaniek ook als je ze daar voortdurend aan herinnert? Stel dat je elke dag een handtekening moet zetten onder een integriteitscode – is dat effect niet aan slijtage onderhevig?’ 

‘Wat dit experiment ons wel biedt, is zelfinzicht. Als ik lezingen geef bij bedrijven probeer ik mensen dit soort experimenten te laten
ondergaan. Zo ervaar je dat onbewuste invloeden effectief zijn, ook al denk je daar niet gevoelig voor te zijn. We hebben wat moraal betreft een veel te rooskleurig zelfbeeld van onze drijfveren. Je moet niet denken dat als je valsspelen immoreel vindt, je dat over het algemeen nooit zult doen. We gebruiken voortdurend de kleine marges van het dagelijks leven om er zo mooi mogelijk uit te komen.’