In dit artikel wordt betoogd dat het hedendaagse Franse secularisme een lange traditie voortzet waarin secularisme en assimilatiepolitiek met elkaar verweven waren. Hiertoe wordt de geschiedenis van de laïcité belicht, en in verband gebracht met de koloniale geschiedenis van Algerije en met de positie van de Franse joden in de vroege Derde Republiek (1870-1914). Deze analyse geeft aanleiding tot kritiek op politieke visies die in naam van de verlichting over het hoofd zien dat machtspraktijken van de staat ten aanzien van religieuze minderheden ongewenste en zelfs averechtse effecten kunnen hebben.