Artikelen geschreven door Gerben Meynen
Warm aanbevolen: Dat had je gedacht!
Dat had je gedacht! is een filosofisch antwoord op de stroom aan breinboeken die de laatste jaren verschenen is. Via een heldere gedachtegang, die wetenschappelijke gegevens combineert met alledaagse voorbeelden, probeert Marc Slors de lezer tot de conclusie te leiden dat onze zelfopvatting aan revisie toe is. Meer precies, we… Read More
Ten geleide: Vrije wil
Wat is de vrije wil, en hebben we er een? Dit zijn twee vragen die filosofen eeuwenlang hebben beziggehouden. Er wordt wel gezegd dat de motivatie om over de vrije wil na te denken is dat we menen dat we zonder vrije wil mensen niet verantwoordelijk kunnen houden voor daden en beslissingen. De grond om anderen te prijzen of ergens schuldig voor te houden – en eventueel te straffen – zou zonder vrije wil wegvallen. De vrije wil lijkt dus ten nauwste samen te hangen met hoe wij onszelf en anderen begrijpen en waarderen. Tegelijkertijd heeft men gemeend dat er goede redenen zijn om aan te nemen dat we geen vrije wil kunnen hebben. Lange tijd was het idee dat God bij de schepping al wist wat er daarna allemaal ging gebeuren. De toekomst was bepaald. Het idee dat de toekomst vastligt heet ‘determinisme’. Men vroeg zich af of er, gegeven deze goddelijke alwetendheid, wel een vrije wil kon zijn. Vanaf de Verlichting kwam de vraag of de vrije wil er wel kon zijn in een natuurwetenschappelijk perspectief te staan. Het probleem was nu niet langer het religieuze determinisme, maar het natuurwetenschappelijk determinisme. Als alles wat er gebeurt bepaald is door het verleden in combinatie met de natuurwetten, kunnen we dan nog vrij zijn? Tegenwoordig is de kwestie vooral: kunnen we vrij zijn gezien alles wat de neurowetenschappen zeggen over ons gedrag? Laten die niet overduidelijk zien dat de hersenen bepalend zijn voor ons denken en doen – en wat hebben wij dan nog vrij te willen? Kortom, doordat velen meenden en menen dat onze wereld op de een of andere manier gedetermineerd (bepaald) is, is een centrale filosofische vraag geweest in hoeverre deze bepaaldheid, hetzij door goddelijke alwetendheid, hetzij door natuurwetten, hetzij door het brein, nog ruimte laat voor een vrije wil. Met andere woorden, of vrije wil en determinisme verenigbaar, ‘compatibel’ zijn. Read More
