We waren in Londen en gingen naar het British Museum. Ik wilde mijn Lewis Chessmen-collectietje uitbreiden, maar de huidige versie van deze grappig ontroerende schaakstukken is van plastic. De mijne zijn van speksteen. Laat maar. Natuurlijk gingen we naar de Parthenonfries. In de boekwinkel kocht ik Mary Beards Parthenon. Deze classica is al jarenlang bezig met een prettig eindeloze onderneming: een frisse blik op de Klassieke Oudheid. Ja, die hoofdletters. Ook in haar ogen gebeurde er iets bijzonders in het oude Athene en wellicht in wat mindere mate in Rome, maar ergens na 1960 of na 1970 zijn we opgehouden daarvoor te knielen. De Oudheid als een even Heilig als Heilzaam Visioen. En het Parthenon is dan ‘die ontzagwekkende locatie waar alles wat wij hoogachten in Denken en Doen ooit voor anker ging’. Aanzwellende muziek.
Beard heeft daar niet veel mee. Het Parthenon, vertelt ze malicieus, werd betaald met geld dat hun bondgenoten in de strijd tegen de Perzen aan de Atheners in bewaring gaven. Die bondgenoten veranderden algauw in vazallen, die zich heel erg koest moesten houden tegenover de Atheense arrogantie. De Atheense voorman Pericles liet de leiders van Samos kruisigen, omdat zij het ‘bondgenootschap’ wilden verlaten. Toen ze na tien dagen nog leefden liet hij hun hersens inslaan en de lichamen zonder begrafenis het veld in gooien.
Dit niet geheel terzijde, want dit was de man die de bouw van het Parthenon in gang zette. In de opeenvolgende eeuwen was het een tempel, een fort, een kathedraal, een moskee en vaak ook steengroeve. Eeuw in eeuw uit zijn er mensen bezig in en rond het gebouw; de godin Athene is dan reeds lang vertrokken. Pas in 1687 gaat het helemaal fout. Tijdens een van de vele schermutselingen tussen de Venetianen en de Turken wordt het gebouw goeddeels verwoest. De Turken hadden het niet alleen in gebruik als moskee, maar ook als opslagplaats. Ze hadden hun kruit daar niet uit onverschilligheid opgeslagen. Ze dachten werkelijk dat de Venetiaanse kanonskogels niet door de muren heen zouden dringen. En toen: BOEM!
Dan volgt onvermijdelijk de roof, of de redding, van het beeldhouwwerk door Lord Elgin in 1813. Beard is magistraal in het uiteenplukken van de motieven van de Grieken, de Britten, de kunsthistorici, de politici en de museumcuratoren die menen dat de boel in Londen moet blijven, of juist terug moet naar Athene. En iedereen bemoeit zich ermee, want alle Europeanen en Amerikanen menen bij het Parthenon oog in oog te staan met de geboorteplek van wat wij ten diepste betekenen. Weer die aanzwellende muziek.
Maar hoed u als iemand ‘ten diepste’ zegt. Mary Beard zegt het nooit.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
