Ierse vrouwen twaalf mijl buiten de haven van Dublin aborteren, omdat het in het land zelf is verboden. De stichting Women on waves deed dat uiteindelijk niet – bij gebrek aan vergunning. Maar de vraag blijft of zo iets wel kan. Wettelijk is het, mits men beschikt over een vergunning, geen probleem. Het schip, met daarop een mobiele abortuskliniek ontworpen door de Nederlandse kunstenaar Joep van Lieshout, vaart namelijk onder Nederlandse vlag. Maar waarom zou Women on waves kunnen bepalen dat ‘ons’ liberale abortusbeleid ook in Ierland navolging verdient? Marli Huijer, arts en filosoof, vindt het ‘een goede pr-stunt’. Ze was begin jaren tachtig co-assistent in het Elizabeth Gasthuis te Haarlem waar abortussen werden uitgevoerd.
– Hoe kun je weten dat ons abortusbeleid dermate goed is, dat we met boten uit moeten varen om het in de rest van de wereld uit te voeren?
Ik vind niet dat dit een zaak is tussen landen, dus dat in dit geval ‘wij Nederlanders’ aan de Ieren laten zien hoe het zou moeten. Voor mij getuigt de boot van een gevoel van solidariteit tussen vrouwen – ik zie het als een actie van vrouwen, waarbij overigens ook Ierse vrouwen betrokken zijn. Simone de Beauvoir schreef al ruim vijftig jaar geleden in De tweede sekse dat abortus een normaal risico is van het vrouw-zijn. Het is een feit dat zwangerschappen niet altijd gewenst zijn, soms zelfs uiterst ongewenst. Daarom zullen er altijd vrouwen zijn die behoefte hebben aan abortus. Als ze slachtoffer zijn van een kleinburgerlijk moraal, of een dwingende kerk, laten ze dat illegaal doen – met grote gezondheidsrisico’s – of plegen zelfmoord.
– Maar is het niet net zo dwingend om met een boot in Dublin aan te meren en te zeggen dat je niks te maken hebt met plaatselijke opvattingen, omdat jij doet wat het beste is?
Dat is overdreven. Voor mij is het een statement, een goede pr-stunt. Het maakt discussie los. Daarnaast spreekt mij aan dat het hier in zekere zin ook gaat om een kunstproject. Dat maakt de actie lichtvoetig.
De vergelijking met de dwingende moraal van de katholieke kerk is voor mij onzinnig. Er is sowieso iets vreemds aan de hand met die moraal. Men volgt een deontologische ethiek: het is een door God gegeven plicht de heiligheid van het leven – al is het een klompje cellen – boven het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen te stellen. Maar als de kerk wilt dat het aantal abortussen omlaag gaat, kan je beter een consequentialistische opvatting van ethiek hebben. Dat houdt in dat je kijkt naar het resultaat van je handelen. Een liberaal abortusbeleid werkt. In Nederland is het aantal uitgevoerde abortussen sinds de jaren zestig scherp gedaald.
– De abortusboot betekent voor Ierse vrouwen hoop om dat te doen wat ze zelf willen?
Daarvan ben ik overtuigd. Het aantal illegale abortussen in Ierland is schrikbarend hoog. Bovendien reizen nu veel Ierse vrouwen naar Engeland, waar een soepeler abortusbeleid is. Maar reizen betekent tijdverlies, en hoe later je aborteert des te meer risico voor de gezondheid.
– Hoe beantwoordt iemand die een pleidooi houdt voor abortus de vraag ‘wat is de mens’?
Een abortus uitvoeren is heel confronterend, dat weet ik uit eigen ervaring. Je moet je voorstellen dat je bij late abortussen soms de beentjes kan herkennen in de vrucht. Dan denk je ‘waar ben je in godsnaam mee bezig’. Desondanks zie ik abortus als een onontkoombaar gegeven, en dat zegt veel over hoe ik denk over de mens. De mens probeert altijd narigheid te voorkomen, maar krijgt voortdurend met risico’s en toevalligheden te maken. Soms lopen dingen niet zoals je verwacht dat ze lopen, maar ik vind niet dat je daarvoor moet worden gestraft. Seks is een goed voorbeeld: het is fijn, iedereen doet het. Maar het toeval wil dat je er zwanger van kan worden en dat dat soms heel slecht uitkomt. Moet een vrouw gestraft worden omdat het lot haar slecht is gezind? Moet je een kind geboren laten worden dat ongewenst is, omdat je daarmee een Grote Moraal dient? Neen, zou ik zeggen. Je moet abortus als een normaal risico van seksualiteit accepteren.
