Hoera, een atheïstisch manifest! Alain de Botton publiceerde een lijst van tien deugden die aangeven hoe een goed mens te zijn. Gij zult beleefd, geduldig en empathisch zijn, bijvoorbeeld. Het is een mooie lijst, waar weinig tegen in te brengen valt. Alleen in de eerste deugd bleef ik lang haken, al was het maar omdat het een woord is dat zich in het Nederlands lastig laat vertalen: resilience.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Botton licht de deugd toe: ‘Doorgaan zelfs als het er somber uitziet, accepteren dat tegenslagen normaal zijn, je herinneren dat de menselijke natuur uiteindelijk moeilijk [tough] is. Anderen niet bang maken met je eigen angsten.’ Wie een woordenboek raadpleegt leest dat ‘resilience’ zoiets is als doorzettingsvermogen, veerkracht en het vermogen om met tegenslagen om te gaan.
Nu was ik afgelopen maand in Finland, en daar hebben ze de term sisu. Ook hier is een vertaling lastig, maar het woord betekent zoiets als ‘de kracht om zaken af te maken, solitair en met innerlijke kracht’. Het is een positieve term, waar de meeste Finnen trots op zijn. Als ‘sisu’ ophoudt en men opgeeft, beginnen de problemen: drank, agressie, moedeloosheid. Samen met mijn medereizigers verbaasde ik me ook over de (schijnbare?) afwezigheid van religie in de Finse samenleving. Was ‘sisu’ de vervangende seculiere term die de Finnen aanspoorde om door te blijven gaan?
Helemaal hetzelfde als sisu is resilience volgens mij niet, want ‘veerkracht’ is toch net iets anders dan ‘doorzettingsvermogen’. Maar de uitleg van Botton lijkt er wel erg op. Je kunt niet terugvallen op God of anderen, maar moet de kracht om door te gaan en niet te snel opgeven in jezelf zoeken. En solitair je angsten onder ogen zien.
Is resilience een deugd? Ik denk het wel. Ik zie het bij mijn dochter: doorzettingsvermogen is iets wat je moet trainen. Soms gaat ze – plof – onder aan de trap zitten en zegt met een grote glimlach: ‘Mama tillen.’ Als ik dat niet doe, komt er eerst een pruillip en daarna een stevige manipulatieve huilbui: ‘Mama tillen!!!’ Ik moet haar leren doorzetten, en ik moet zelf mijn veerkracht trainen om het haar zelf te laten doen, want het gaat een stuk sneller als ik het toch doe. Toch word ik ook een beetje neerslachtig van deze deugd – moet ik mijn dochter echt vertellen hoe somber het leven is, hoe hard en moeilijk? En dat ze haar angsten niet met anderen mag delen? Misschien helpt het om de zesde deugd niet uit het oog te verliezen: humor. Als ik haar aan het lachen maak, gaat ze misschien nog sneller die trap op. En ziet ze soms de humor van de zwaarte in.
