01-2010
Het tijdschrift Wijsgerig Perspectief verschijnt vier keer per jaar en biedt extra verdieping naast Filosofie Magazine. In Wijsgerig Perspectief leest u lange artikelen over grote filosofen zoals Albert Camus, Plato en Kierkegaard. Maar ook over even tijdloze als actuele thema’s: de spelende mens, vergeving, oorlog en vrede.
* Jaarabonnees van Filosofie Magazine en jaarabonnees van Wijsgerig Perspectief hebben automatisch toegang tot het volledige online archief.
Ten geleide: Vrije wil
Wat is de vrije wil, en hebben we er een? Dit zijn twee vragen die filosofen eeuwenlang hebben beziggehouden. Er wordt wel gezegd dat de motivatie om over de vrije wil na te denken is dat we menen dat we zonder vrije wil mensen niet verantwoordelijk kunnen houden voor daden en beslissingen. De grond om anderen te prijzen of ergens schuldig voor te houden – en eventueel te straffen – zou zonder vrije wil wegvallen. De vrije wil lijkt dus ten nauwste samen te hangen met hoe wij onszelf en anderen begrijpen en waarderen. Tegelijkertijd heeft men gemeend dat er goede redenen zijn om aan te nemen dat we geen vrije wil kunnen hebben. Lange tijd was het idee dat God bij de schepping al wist wat er daarna allemaal ging gebeuren. De toekomst was bepaald. Het idee dat de toekomst vastligt heet ‘determinisme’. Men vroeg zich af of er, gegeven deze goddelijke alwetendheid, wel een vrije wil kon zijn. Vanaf de Verlichting kwam de vraag of de vrije wil er wel kon zijn in een natuurwetenschappelijk perspectief te staan. Het probleem was nu niet langer het religieuze determinisme, maar het natuurwetenschappelijk determinisme. Als alles wat er gebeurt bepaald is door het verleden in combinatie met de natuurwetten, kunnen we dan nog vrij zijn? Tegenwoordig is de kwestie vooral: kunnen we vrij zijn gezien alles wat de neurowetenschappen zeggen over ons gedrag? Laten die niet overduidelijk zien dat de hersenen bepalend zijn voor ons denken en doen – en wat hebben wij dan nog vrij te willen? Kortom, doordat velen meenden en menen dat onze wereld op de een of andere manier gedetermineerd (bepaald) is, is een centrale filosofische vraag geweest in hoeverre deze bepaaldheid, hetzij door goddelijke alwetendheid, hetzij door natuurwetten, hetzij door het brein, nog ruimte laat voor een vrije wil. Met andere woorden, of vrije wil en determinisme verenigbaar, ‘compatibel’ zijn. Read More
Vrije wil en ontoerekeningsvatbaarheid
In dit hoofdstuk zal ik de relatie tussen vrije wil en strafrecht bespreken, en vooral ingaan op het actuele debat over nut en noodzaak van de ‘toerekeningsvatbaarheid’. Ik zal ook positie kiezen, waarbij ik pleit voor het belang van de toerekeningsvatbaarheid binnen de rechtspraktijk. Toerekeningsvatbaarheid nu Een… Read More
Einsteins gemoedsrust
Is de vrije wil een noodzakelijke voorwaarde voor morele verantwoordelijkheid? Dit stuk gaat over enkele van de argumenten die voor een ontkennend of bevestigend antwoord op die vraag pleiten. De vrije wil als illusie ‘Het brein van pedoseksuelen wijkt af’, ‘Stress vermindert zelfcontrole dramatisch’, mannelijke omhelzing produceert hechting’:… Read More
Het onbewuste zelf
In de vroege jaren tachtig van de vorige eeuw publiceerde Benjamin Libet de resultaten van experimenten waarmee hij volgens velen de illusie van een vrije wil aantoonde. Wat Libet liet zien, was dat hersenactiviteit te meten is die indicatief is voor een aankomende handeling kort voordat iemand de bewuste intentie vormt die… Read More
Fenomenologie van het vrije willen
In dit artikel is mijn stelling: Het (vrije) willen begrijpen we het best als we het onderkennen als een zijnswijze van onszelf in de wereld. Aan de hand van getuigenissen en manifestaties, van verhalen en mise-en-scènes van het willen, probeer ik deze zijnswijze in de wereld die wij met anderen delen… Read More
Warm aanbevolen: De passage naar Europa
Toen ‘onze’ premier Jan-Peter Balkenende in de race leek om ‘president van Europa’ te worden, waren we even in de ban van Europa. Zodra duidelijk werd dat de Belg Herman van Rompuy zou worden verkozen, verdween die belangstelling algauw weer. Doorgaans lopen we niet warm voor Europa. De Nederlandse bevolking stemde… Read More
De correspondenten: De globalisering in de spiegel van de ander
Tijdens het herfstsemester van dit academisch jaar gaf ik, Europeaan en gespeend van elke grondige kennis van de Chinese cultuur, een college History and philosophy of economical thought aan 110 masterstudenten in de economische wetenschappen van de Universiteit van Shandong te Jinan. Ik hield ze mijn westerse spiegel voor. En zij mij… Read More
De estafette: Morele emoties en risico-politiek
Technologische risico’s roepen in onze huidige samenleving belangrijke ethische vragen op. Technologieën zoals nanotechnologie, biotechnologie, ICT en kernenergie kunnen het menselijke welzijn verbeteren, maar ze kunnen ook risico’s voor ons welzijn opleveren, bijvoorbeeld door ongelukken en milieuvervuiling. Als gevolg van dergelijke neveneffecten kunnen technologieën aanleiding geven tot emoties, zoals angst… Read More
Uw dagelijkse portie filosofie
Elke dag de beste verhalen over filosofie. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen van Filosofie Magazine.
