Darwinjaar 2009 lijkt een goede reden om stil te staan bij het thema ‘overleven’. Darwins evolutietheorie immers gaat over overlevers, en over waarom de ene wél en de andere niet overleeft. Maar ondanks Darwin overleeft uiteindelijk helemaal niets. Aan alles komt een eind. Aan mij. Aan u. Aan onze spullen. Aan de mensheid. Aan de aarde. Zelfs de zwaartekracht en de tijd overleven niet voor altijd. Er zal een tijd komen dat er geen tijd meer is. Niets – of heel weinig – overleeft ‘echt’.
Dat heeft iets schrijnends. Overleven lijkt mooier dan niet-overleven. Maar overlevers zijn lang niet altijd mooi en de mooiste dingen weigeren soms te overleven. Sommige prachtige dingen zijn slechte overlevers. De dodo is een duidelijk voorbeeld: een gemoedelijke, mooie vogel die het niet lang volhield nadat er mensen op Mauritius verschenen. Ook mooie graffiti’s overleven niet lang, komen niet in een museum en worden na een tijdje overgespoten. Zelfs de prachtigste graffiti’s zijn slechte overlevers. Goede overlevers daarentegen zijn vaak helemaal niet mooi. Ik weet niet wat u van de Pier van Schevingen vindt, maar wij vinden er weinig aan, terwijl dat ding het toch al ruim honderd jaar volhoudt. Dat werpt toch een beetje een schaduw op het overleven. Als het mooie niet per se overleeft en dat wat wél overleeft niet per se mooi is, hoe mooi is dat overleven dan helemaal? Het lijkt alsof het overleven an sich iets moois is, maar is dat eigenlijk wel zo?
Overleven en overlevers spreken tot de verbeelding. Zelf zijn we ook van die overlevers. Net als onze ouders en grootouders. In ons dagelijks leven worden we omringd door overlevers; de uitgestorvenen zijn nauwelijks zichtbaar. Omdat de overlevers en dat wat overleeft dit jaar al zo buitensporig veel aandacht krijgen, leek het ons goed stil te staan bij de niet-overlevers. Bij hen die maar kort leven of leefden. Bij datgene wat de tand des tijds niet doorstaat. Het lijkt zo vanzelfsprekend dat overleven beter, waardevoller is dan niet-overleven; maar is dat ook zo? Voor wie dan? En waarom?
In dit nummer van Wijsgerig Perspectief onderzoeken drie filosofen het thema overleven vanuit het perspectief van het niet-overleven. Marc van den Bossche schreef een persoonlijk verhaal over het belang van een beetje sterven voor een goed leven. De jonge filosoof
Victor Gijsbers analyseert de rol van het niet-overleven in role playing games. Jan Bransen filosofeert vanuit Gloria Gaynors beroemde liedje ‘I will survive’ over de evolutie als een normatief proces met betrekking tot het overleven van personen. Daarnaast hebben wij een gesprek georganiseerd tussen Hans Alma en Wim Weijland over (niet) overleven, kunst en zingeving. In dit nummer kunt u de weergave van dit gesprek lezen.
