Ben je verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden in kledingfabrieken in Bangladesh? Voor extreem weer als gevolg van klimaatverandering? Jij bent niet de oorzaak van deze gebeurtenissen of verschijnselen, noch heb je er moreel schuld aan. En toch ben je er, volgens de Amerikaanse filosoof Iris Marion Young, op een bepaalde manier verantwoordelijk voor.
Bij sommige maatschappelijke problemen, zoals sweatshop-arbeid, klimaatverandering of dakloosheid, is verantwoordelijkheid een ingewikkelde puzzel: geen enkele persoon veroorzaakt deze problemen individueel, geen enkele persoon kan ze individueel oplossen. Ze ontstaan als gevolg van sociale processen die worden ondersteund door overheidsbeleid en institutionele en informele normen. In dit soort gevallen, zegt Young, deelt iedereen die sociaal verbonden is met dergelijke processen de verantwoordelijkheid voor die processen.
Sociale verbondenheid kan ontstaan door verschillende alledaagse activiteiten. Consumenten die kleding kopen bij H&M zijn verbonden met sweatshop-arbeid. Mensen die autorijden of vlees eten zijn verbonden met klimaatverandering. Deze acties lijken op zichzelf onproblematisch. Toch kunnen ze ernstige gevolgen hebben wanneer ze systematisch worden uitgevoerd door talloze individuen over de hele wereld. Daarom is iedereen volgens Young ‘politiek verantwoordelijk’ voor het onrecht dat hij of zij veroorzaakt.
Gezien onze specifieke omstandigheden, kan het voor velen van ons redelijk of zelfs de enige optie zijn om bijvoorbeeld kleding bij H&M te kopen of vlees te eten. Normaal gesproken beoogt ook niemand de negatieve gevolgen van deze acties. Politieke verantwoordelijkheid is dus niet hetzelfde als morele verantwoordelijkheid of wettelijke aansprakelijkheid. Ze is eerder toekomstgericht en moet je tot actie aanzetten. Je handelt naar je politieke verantwoordelijkheid door samen met anderen actie te ondernemen om problematische processen te veranderen.
Dit kan op verschillende manieren. Je kunt je bijvoorbeeld aansluiten bij een beweging die bedrijven onder druk zet om de arbeidsomstandigheden in hun fabrieken te verbeteren of naar een Fridays for Future-demonstratie gaan.
Zo verbindt Young politieke filosofie met de dagelijkse strijd voor rechtvaardigheid en nodigt ze je uit om je eigen rol in wereldwijde patronen van onrechtvaardigheid te heroverwegen.
Literatuur: Young, I.M. (2011), Responsibility for Justice. Oxford: Oxford University Press
