Steeds meer willen we eeuwig jong zijn. Maar wie jong van geest is, zal volgens Bas Nabers juist ook de ouderdom waarderen.

Toen ik vijf was, wilde ik altijd vijf blijven. Ik kon me best voorstellen dat volwassen-zijn voordelen had, maar wat me bezighield, was dat ik geen vat had op de tijd – die tijd echter wel op mij. Zo kon ik de volgende dag wel beslissen om buiten te spelen, maar ik kon niet beslissen om spelend kind te blijven. Dat vond ik een verontrustende gedachte. Nu probeer ik de keerzijde daarvan in te zien: wie onvermijdelijk afscheid neemt van levensfasen, en onvermijdelijk nieuwe betreedt, kan zich nog door zijn eigen ontwikkeling door de tijd heen gedragen weten. Daarvoor moet je die ontwikkeling dan niet helemaal in eigen beheer willen dwingen; anders wordt die zelf onverdraaglijk. Om kinderen die niet ouder willen worden, kunnen we als volwassenen nog glimlachen. Maar de eigen poging om in een opgerekt heden jong te zijn nemen we doorgaans vrij serieus. Tekenen van ouderdom verbloemen we zo lang mogelijk; wie jong en vitaal oogt, hoort er (nog) bij. Bij de anti-aging-industrie draait men overuren; wereldwijd gaan er honderden miljarden euro’s in om.

Het vreemde aan deze massale poging om jong te blijven is dat we onszelf steeds meer onder de verdenking stellen (te) oud te zijn. Laatst ontdekte ik een verjaardagsballon met het getal 30 en daaronder de tekst: And still beautiful. Dat betekent: de aftakeling is in volle gang. Met het programma Sophie in de kreukels liet BNN onlangs zien dat zelfs twintigers aan rimpels en de botoxspuit denken. We ontkennen graag dat we oud zijn; en ondanks het feit dat we langer leven dan ooit, beginnen we daar nogal vroeg mee. Omdat iedereen nog in de tijd onderweg is, is deze houding niet alleen voor ouderen nadelig. Sterker nog: wanneer we de jeugd als levensfase adoreren, dreigen we de ware jeugd te verspelen en zijn we eigenlijk altijd al te oud voor een beloftevolle toekomst. Het is daarom tijd voor een herwaardering van de menselijke ontwikkeling door de tijd heen.

Nastadium
Maar eerst: waar komt onze (onder)waardering van ouderdom vandaan? We kunnen ons gelukkig prijzen dat de jeugd niet langer slechts een voorstadium van de volwassenheid is. Maar de ouderdom is sterker dan ooit het nastadium van de jeugd geworden. Volgens mij heeft dit niet álles te maken met het revolutionaire idealisme uit de jaren zestig, waarin de jeugd symbool stond voor culturele vernieuwing. Van dat idealisme bleef sowieso weinig over. Wel was er na de jaren zestig sprake van een steeds individualistischer verlangen naar zelfontplooiing. Tegelijk greep de waan om zich heen dat alle facetten van het leven gemanaged kunnen worden. Voor iedereen die een tik van beide molens heeft meegekregen, worden de wisseling van generaties en veroudering als zodanig des te vervelender thema’s. Impliciet bleek dat ongemak uit verschillende beleidsstudies die na de eeuwwisseling zijn geschreven. Daarin werd de indruk gewekt dat we ons over de vergrijzing niet al te veel zorgen hoeven te maken, aangezien de moderne, zelfstandige oudere zichzelf wel even naar een goede oude dag managet.