Scheiding lichaam en geest
Scheiding lichaam en geest René Descartes (1596-1650) Luisteren naar een mooi muziekstuk is meer dan een paar kleuren op een hersenscan. Wat is het idee? Geest en lichaam zijn voor Descartes twee verschillende zaken. De mens is niet zijn brein. Hoe passen we het... Lees verder
Schadebeginsel
Schadebeginsel John Stuart Mill (1806-1873) Met het schadebeginsel geeft Mill antwoord op de vraag wanneer iemands vrijheid mag worden ingeperkt. Wat is het? Definieert de grenzen van individuele vrijheid. Zo lang een ander er geen schade van ondervindt, mag ik... Lees verder
Gulden Middenweg
Gulden middenweg Aristoteles (384 v.Chr-322 v.Chr.) De deugd is het midden tussen twee extremen, maar Aristoteles pleit niet voor middelmatigheid! Wat is het idee? Volgens Aristoteles is de deugd het midden tussen twee extremen. Zo houdt moed het midden tussen... Lees verder
Linguistic turn
Een roos heeft voor geliefden een andere betekenis dan voor biologen. Ludwig Wittgenstein (1889-1951) laat zien dat taal de werkelijkheid vormt. Dit idee is de aanzet van de talige wending (linguistic turn) in de filosofie. Wat is het? De linguistic turn laat... Lees verder
Positieve en negatieve vrijheid
Positieve en negatieve vrijheid Isaiah Berlin (1909-1997) Van positieve vrijheid is volgens Berlin sprake als mensen ‘meester over zichzelf zijn’. Daartegenover plaatst hij de negatieve vrijheidsopvatting: de afwezigheid van dwang door andere mensen. Wat is... Lees verder
Scheiding politiek en moraal
Scheiding politiek en moraal Niccolò Machiavelli (1469-1527) De grote waarde van Machiavelli is dat hij zich niet richt op de wenselijkheid van mooie vergezichten, maar op de haalbaarheid ervan. Wat is het? Machiavelli waarschuwt voor moralisme in de politiek.... Lees verder
Falsificatie
Karl Popper Karl Popper (1902-1994) Afwijkende resultaten en tegenvoorbeelden kunnen een theorie vooruit helpen. Wat is het? Een manier om de kwaliteit van theorieën vast te stellen. Popper laat zien dat een goede theorie weerlegd moet kunnen worden. Wat doet... Lees verder
Categorische imperatief
Categorische imperatief Immanuel Kant (1724-1804) De morele wet van Kant helpt bij het formuleren van een publieke moraal. Wat is het idee? Ons gedrag moeten we volgens Kant ten overstaan van iedereen kunnen verantwoorden. Daarom is bedriegen immoreel. Wat doet... Lees verder
Het scheermes van Ockham
Het scheermes van Ockham Willem Ockham (1288 - 1347) Het scheermes van Ockham zegt niet dat we nooit op zoek mogen naar complexe verklaringen, tenzij we daartoe genoodzaakt zijn. Wat is het? ‘Het scheermes’ stelt dat bij wetenschappelijke theorieën geen... Lees verder
God is dood
God is dood Friedrich Nietzsche (1844-1900) De dood van God betekent niet meer dan de ervaring dat het christelijk geloof ongeloofwaardig geworden is. Wat is het? Nietzsche beschrijft hoe het christendom zijn betekenis heeft verloren. Er is geen bovennatuurlijk wezen... Lees verder
Onzichtbare hand
Onzichtbare hand Adam Smith (1723-1790) Onbedoeld stelt zich een optimale sociaal-economische ordening in. Wat is het? Het najagen van eigenbelang brengt onbedoeld veel goeds voort. Wat doet het? Eigenbelang – het principe van de vrije markt – is niet immoreel.... Lees verder
Banaliteit van het kwaad
Banaliteit van het kwaad Hannah Arendt (1906-1975) Veel kwaad is nauwelijks te herleiden tot dieperliggende drijfveren, zoals haat. Wat is het? Voor het kwaad zijn geen dieperliggende drijfveren als haat nodig. Gedachteloosheid volstaat. Wat doet het? Een... Lees verder
Utilisme
Utilisme Jeremy Bentham (1748-1832 ) Een morele handeling moet zo veel mogelijk geluk voor zo veel mogelijk mensen opleveren. Wat is het? Een morele maatstaf die voor iedereen geldt, ongeacht afkomst. Goede handelingen brengen maximaal genot voort en zo min mogelijk... Lees verder
Scheiding tussen Kerk en Staat
Scheiding tussen kerk en staat John Locke (1632-1704) De staat mag zich in beginsel niet bemoeien met de kerk en omgekeerd. Wat is het idee? Locke formuleert een richtsnoer voor de multireligieuze samenleving. De staat mag zich in beginsel... Lees verder
Sluier van onwetendheid
Sluier van onwetendheid John Rawls (1921-2002) Hoe kunnen we tot een rechtvaardige verdeling van middelen komen? Wat is het? Een middel om tot een rechtvaardige verdeling van middelen en kansen te komen. Wat doet het? Gedachte-experiment: stel je voor dat... Lees verder
Machtsvrije samenleving
Machtsvrije samenleving Jürgen Habermas (1929) Om rechtvaardigheid te waarborgen, moeten we streven naar een machtsvrije dialoog. Wat is het? Stelt de voorwaarden vast van een dialoog waarin het argument geldt, en niet macht. Wat doet het? Middel voor... Lees verder
Interpassiviteit
Slavoj Žižek (1949): Wanneer we onze autonomie geheel in handen van derden leggen, verliezen we onze vrijheid. Wat is het? Beschrijft hoe wij morele verantwoordelijkheid uitbesteden aan een autoriteit of mechanisme. Wat doet het? Laat zien dat nadenken over... Lees verder
Sociaal contract
Sociaal contract Thomas Hobbes (1588-1679) Hoe is het te legitimeren dat een staat gezag over ons uitoefent? Wat is het? Onderling spreken we af dat het in ieders belang is om een deel van onze macht over te dragen aan een centrale gezagsinstantie. Wat doet... Lees verder
Hyperrealiteit
Hyperrealiteit Jean Baudrillard (1929-2007) We denken dat we eigenaar van zijn van de mediale wereld, maar dit is onterecht. Wat is het? De media voeren niet slechts de werkelijkheid op in hun berichtgeving, maar ‘maken’ de realiteit. Vandaar:... Lees verder
Trias politica
Trias politica Montesquieu (1669-1755) Een pleidooi voor de scheiding van de machten over verschillende groepen en personen. Wat is het? Zorg voor een scheiding tussen de regering, het parlement en de rechters. Minstens zo belangrijk is een zeker evenwicht tussen de... Lees verder
