Home Denkpraatje: Alles wordt beter

Denkpraatje: Alles wordt beter

Door Marc van Dijk op 26 juni 2019

Cover van 07/08-2019
07/08-2019 Filosofie magazine Lees het magazine

Mythes zijn dankzij de vooruitgang niet meer nodig. Of is de vooruitgang zelf de grootste mythe? Twee afstandsbedieningen zijn het er niet over eens.

De huiskamer van een ouder echtpaar, zomer­middag. Jack en Abbie, twee afstandsbedieningen, liggen op een salontafel. Een televisie, een wasmachine, een geluidsinstallatie die zelf liedjes selecteert, een airco en nog enkele andere apparaten vormen samen een zachte symfonie.
 
Jack
Hoor toch eens wat een heerlijk geluid wij met z’n allen produceren. Het ruisen van de airco, het zachte brommen en spoelen van de afwasmachine, het aanslaan van koelkast en  stofzuigrobot. Een gezoem zo mooi en gerieflijk als dat van de bijen op de Elysese velden.
 
Abbie
Je bedoelt die bijen die overal verdreven worden door landbouwgif?
 
 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Jack
Ik hoor het al, jij bent weer lekker vrolijk vandaag. Ik snap best dat jij als afstandsbediening van een bijna in onbruik geraakte dvd-speler een wat minder ruime blik hebt dan ik, de universele afstandsbediening. Maar het lijkt wel alsof jij niet eens ziet hoe goed wij het hebben.
 
Abbie
Zeg, als die twee oudjes die ons bezitten ’s avonds van jouw universele handigheid gebruik maken om een beetje te zappen, krijg jij dan per ongeluk wel eens iets mee van de journaals die ze kijken? Heb jij in de gaten in wat voor staat de aarde verkeert? Dat mensen de natuur vergiftigen, dat de grootste uitstervingsgolf ooit plaatsvindt,
dat ecosystemen verstoord raken door ­temperatuurstijgingen?
 
Jack
Wil jij beweren dat de mensheid het vroeger beter had, voordat zij ons uitvond? In vroeger eeuwen moesten mensen hoofd­zakelijk zwoegen om te overleven. Persoonlijke doelen nastreven was slechts weggelegd voor een paar enkelingen. Nu hebben massa’s mensen die kans.
Oké, twee wereldoorlogen deden het besef ontstaan dat technische vooruitgang ook slecht kan uitpakken. Maar die oorlogen zijn we te boven gekomen en zie hier: verplichte vakantiedagen, een sociaal stelsel, de universele afstandsbediening.
Ondanks jouw gesomber wijst alles erop dat de toekomst dankzij wetenschap en techniek alleen nog maar beter zal zijn. Nog even en mensen hebben echt overal een afstandsbediening voor!
Dus: hou op met zeuren, zet liever nog eens zo’n gezellig ouderwets dvd’tje op, met een fijne epische film. Dan kunnen we even ons hoofd leegmaken.

Abbie
Waarom zou ik, je hebt zelf net de grootste mythe van deze tijd verteld: die van de vooruitgang dankzij de techniek. Daar kan geen Hollywood tegenop.
 
Jack
Ik heb alleen maar feiten op een rijtje gezet!
 
Abbie
Dat zeggen afstandsbedieningen die sprookjes vertellen wel vaker. Je bent je vast niet bewust van de diepe mythische achter­gronden van je onverantwoordelijke en rampzalige wereldbeeld. We hebben het te danken aan een religieuze revolutie: de uitvinding van het monotheïsme. De joden noemden hun God ‘Enige’. En Hij bevond zich als enige niet in de natuur, zoals zo ongeveer alle goden tot dan toe. Hij was pure geest en hield afstand tot deze wereld. En dus was het aan de mensen om naar eigen inzicht over die natuur te heersen. Dit godsbeeld is later overgenomen door de christenen, en daarna door de moslims. Zo is de natuur langzaam maar zeker ontgoddelijkt en ontzield. Klaar om geëxploiteerd en vernietigd te worden.
 
Jack
Hmmm… Ik probeer je te begrijpen. Het feit dat we niet meer in sprookjes geloven zoals bezielde bomen en bergtoppen vol goden, is toch alleen maar een vooruitgang? Natuurlijk nemen we soms de verkeerde beslissingen, maar om onze technische verfijning en onze welvaart af te schilderen als een schuldige last… Wie vertelt hier nou sprookjes? Ik zie alleen maar een geweldig potentieel om de wereld nóg beter te maken.
 
Abbie
Mensen maken alleen nog instrumenteel gebruik van hun ratio om te heersen over de natuur. Ze beginnen zelfs een beetje op ons te lijken: ze zijn al bijna net zo efficiënt en beheerst als wij. Ze zijn de gevangenen van hun zelfgeschapen wetenschappelijk-­technologisch-kapitalistisch complex, dat hun einde zal worden.
 
Jack
Een eindvoorspelling, toe maar! Wie is hier nou aan het orakelen en profeteren?
 
Abbie
De sluwe Prometheus heeft het vuur gestolen en naar de mensen gebracht. Zeus strafte hem zwaar, hij liet hem aan een rots ketenen en een arend mocht zijn lever aanvreten, die dagelijks weer aangroeide. Maar de mensen kon Zeus het vuur niet meer afnemen en zij beschikten nu over een middel waarmee ze de aarde konden transformeren en zichzelf goden konden wanen.
Ach, waren we maar als Orpheus gebleven, de zanger die leefde in harmonie met de natuur.
 
De bewoners komen thuis en pakken allebei een afstandsbediening. De man past de temperatuur aan. De vrouw zoekt een dvd en zet een film aan. Eensgezind ploffen ze neer op de bank.