Waant u zich weleens in een andere wereld? Misschien dwaalt u in gedachten wel door het Amazonewoud of het Himalayagebergte, terwijl u achter uw bureau de zoveelste e-mail probeert te beantwoorden. Mocht dit herkenbaar klinken, wees dan gerust: u bent niet alleen. Ikzelf reed zojuist door Monument Valley in de Verenigde Staten, omringd door majestueuze rode steenformaties richting de ondergaande zon. Maar ik moet wakker blijven – er zijn nog zoveel dingen te doen en er is wederom een deadline te halen. Focus. Ik strek mijn vingers, haal nog een kop thee en begin weer met typen.
Het is een feit dat werkstress gevaarlijk vaak voorkomt in onze maatschappij. Baanonzekerheid begint de norm te worden, en meldingen van e-mails gaan dag en nacht af op onze mobiele telefoons. De behoefte en de noodzaak om hieraan te ontsnappen zijn begrijpelijk, en reizen zou de beste manier zijn om het brein te ontstressen. Sterker nog, het veranderen van onze routines en het opdoen van nieuwe ervaringen helpt met het verlichten van stress en kan zelfs burn-outs voorkomen – tegenwoordig een van de meest voorkomende problemen op de werkvloer. Volgens neurowetenschappers komt een overwerkt brein veel meer tot rust door het opdoen van nieuwe indrukken dan van een avondje Netflix; het hunkert naar nieuwe ervaringen zoals een kind snakt naar nieuw speelgoed. Kortom: leid je aan een burn-out? Vlieg naar Las Vegas en ga een tijdje bij die prachtige steenformaties zitten.
Veel hedendaagse ziektes – burn-outs, dementie, autisme, depressie – spelen zich af in het brein. Het startup-bedrijf Sensiks heeft een technologie ontwikkeld, ‘de Pod’, die belooft het brein te kunnen helpen. De Pod is een kleine cabine (ook wel ‘de belevingscabine’ genoemd) waar je in kunt stappen en een andere plek volledig kunt ervaren. De technologie beweert meer te zijn dan een virtuele realiteit, omdat het je hersens doet geloven dat je werkelijk ergens anders bent. Je ziet niet alleen een andere wereld, maar je kunt die ook ruiken, voelen en horen. Alles komt bij elkaar zodra je zintuigen je onderdompelen in een andere plaats. Je kunt nu de hete woestijnzon op je huid voelen en de bries horen, terwijl je omhoogkijkt naar die rotsbogen. En dit alles zonder naar de VS te vliegen. Dit is wat de makers van de Pod sensory reality noemen: het vermogen om de werkelijkheid opnieuw te creëren door hersenstimulatie. Sensory reality brengt alle zintuigelijke prikkels op één lijn, zodat ze je tezamen een heel andere wereld voorschotelen.
De Pod wordt door veel zorgprofessionals gezien als een sleutel tot betere zorg. De bevolking vergrijst, psychische en aan dementie gerelateerde aandoeningen raken wijdverspreid, en de praktische definitie van zorg breidt zich uit. Het gaat niet langer alleen om het tijdig verstrekken van medicijnen, maar veel meer om welzijn en ontspanning. Veel oudere patiënten voelen zich bijvoorbeeld kalmer als ze plaatsen uit hun jeugd kunnen ervaren. Onderzoek heeft aangetoond dat patiënten zijn gebaat bij het plaatsen van een replica van de voordeur van hun oude huis in het verpleeghuis. Ontsnappen – naar de Amerikaanse woestijn, het verleden of een mooie toekomst – lijkt de sleutel te zijn om het evenwicht in het brein te herstellen. Het maakt niet uit waar je bent, het gaat erom wat je ervaart! Zoals Morpheus in de film ‘The Matrix’ zegt: How do you define ‘real’? If you’re talking about what you can feel, what you can smell, what you can taste and see, then ‘real’ is simply electrical signals interpreted by your brain.
En toch roept de Pod roept belangrijke vragen op over de toekomst van de zorg, vooral in de context van technologische ontwikkeling en het idee van ‘plaatsloze zorg’. De technologische utopie wil ons doen geloven dat de gezondheidszorg enorm zal verbeteren zolang we er maar genoeg technologie tegenaan smijten. In sommige opzichten bewijst de Pod dit punt – het is een plaats (en tegelijkertijd vele plaatsen) die mentale zorg biedt door de zintuigen te prikkelen. Toch moeten we ons afvragen in hoeverre zorg door escapisme wenselijk of zelfs ethisch is. In 1974 stelde Robert Nozick het probleem van de pleziermachine voor: een gedachte-experiment over een machine die ons elke plezierige ervaring zou kunnen geven die we wensen. Stel dat ons die keuze wordt gegeven: zouden we de machine verkiezen boven het echte leven?
In de context van zorg en welzijn staat deze vraag voorop. Omdat technologieën en mensen constant bijeenkomen in nieuwe assemblages, zal (en moet) zorg steeds opnieuw gedefinieerd worden. Wordt zorg in de toekomst een plaats om te ontsnappen? En willen wij dit? Onze maatschappij heeft escapisme tot een kunst verheven, zonder diep in te gaan op de ethische consequenties daarvan. Zorgplaatsen vormen het perfecte terrein waarop deze ideeën getest kunnen worden. Verre van ‘plaatsloos’ is de zorg op weg om extreem ‘plaatsgebonden’ te worden: plaats(en) worden geneesmiddel(en), en plezier de remedie.
Veel hedendaagse ziektes – burn-outs, dementie, autisme, depressie – spelen zich af in het brein. Het startup-bedrijf Sensiks heeft een technologie ontwikkeld, ‘de Pod’, die belooft het brein te kunnen helpen. De Pod is een kleine cabine (ook wel ‘de belevingscabine’ genoemd) waar je in kunt stappen en een andere plek volledig kunt ervaren. De technologie beweert meer te zijn dan een virtuele realiteit, omdat het je hersens doet geloven dat je werkelijk ergens anders bent. Je ziet niet alleen een andere wereld, maar je kunt die ook ruiken, voelen en horen. Alles komt bij elkaar zodra je zintuigen je onderdompelen in een andere plaats. Je kunt nu de hete woestijnzon op je huid voelen en de bries horen, terwijl je omhoogkijkt naar die rotsbogen. En dit alles zonder naar de VS te vliegen. Dit is wat de makers van de Pod sensory reality noemen: het vermogen om de werkelijkheid opnieuw te creëren door hersenstimulatie. Sensory reality brengt alle zintuigelijke prikkels op één lijn, zodat ze je tezamen een heel andere wereld voorschotelen.
De Pod wordt door veel zorgprofessionals gezien als een sleutel tot betere zorg. De bevolking vergrijst, psychische en aan dementie gerelateerde aandoeningen raken wijdverspreid, en de praktische definitie van zorg breidt zich uit. Het gaat niet langer alleen om het tijdig verstrekken van medicijnen, maar veel meer om welzijn en ontspanning. Veel oudere patiënten voelen zich bijvoorbeeld kalmer als ze plaatsen uit hun jeugd kunnen ervaren. Onderzoek heeft aangetoond dat patiënten zijn gebaat bij het plaatsen van een replica van de voordeur van hun oude huis in het verpleeghuis. Ontsnappen – naar de Amerikaanse woestijn, het verleden of een mooie toekomst – lijkt de sleutel te zijn om het evenwicht in het brein te herstellen. Het maakt niet uit waar je bent, het gaat erom wat je ervaart! Zoals Morpheus in de film ‘The Matrix’ zegt: How do you define ‘real’? If you’re talking about what you can feel, what you can smell, what you can taste and see, then ‘real’ is simply electrical signals interpreted by your brain.
En toch roept de Pod roept belangrijke vragen op over de toekomst van de zorg, vooral in de context van technologische ontwikkeling en het idee van ‘plaatsloze zorg’. De technologische utopie wil ons doen geloven dat de gezondheidszorg enorm zal verbeteren zolang we er maar genoeg technologie tegenaan smijten. In sommige opzichten bewijst de Pod dit punt – het is een plaats (en tegelijkertijd vele plaatsen) die mentale zorg biedt door de zintuigen te prikkelen. Toch moeten we ons afvragen in hoeverre zorg door escapisme wenselijk of zelfs ethisch is. In 1974 stelde Robert Nozick het probleem van de pleziermachine voor: een gedachte-experiment over een machine die ons elke plezierige ervaring zou kunnen geven die we wensen. Stel dat ons die keuze wordt gegeven: zouden we de machine verkiezen boven het echte leven?
In de context van zorg en welzijn staat deze vraag voorop. Omdat technologieën en mensen constant bijeenkomen in nieuwe assemblages, zal (en moet) zorg steeds opnieuw gedefinieerd worden. Wordt zorg in de toekomst een plaats om te ontsnappen? En willen wij dit? Onze maatschappij heeft escapisme tot een kunst verheven, zonder diep in te gaan op de ethische consequenties daarvan. Zorgplaatsen vormen het perfecte terrein waarop deze ideeën getest kunnen worden. Verre van ‘plaatsloos’ is de zorg op weg om extreem ‘plaatsgebonden’ te worden: plaats(en) worden geneesmiddel(en), en plezier de remedie.
